Damızlık dişi hayvan ithalatını TİGEM yerine firmalar yapmış: Özele ‘destek’ atmışlar!

Sayıştay’ın, TİGEM 2023 Yılı Denetim Raporu’nda, üreticilerin ihtiyaç duyduğu damızlık dişi hayvan ithalatının kurum tarafından yapılmadığına dikkat çekildi. Raporda, “Yurtiçi damızlık hayvan üretiminin yetersiz olduğu ve üreticilerin anaç hayvana ihtiyaç duyduğu dönemlerde, bu arz açığının üreticiler adına özel sektör firmaları tarafından yapılan ithalat yoluyla karşılandığı, TİGEM’in damızlık hayvan ithalatı noktasında aktif bir rol üstlenmediği görülmüştür” denildi.

Raporda, son beş yıllık süreçte TİGEM tarafından üretilip yetiştiricilere verilen damızlık büyükbaş dişi hayvan sayısının 6 bin 467 baş olduğunu, bunun 4 bin 230 başının 2023 yılında deprem dolayısıyla telef olan dişi hayvanların tazmini kapsamında Tarım ve Orman Bakanlığı aracılığı ile dağıtılan hayvanlardan oluştuğu kaydedildi. Deprem dolayısıyla dağıtılan damızlık büyükbaş dişi hayvanlar düşüldüğünde bu süreçte üreticilere intikal ettirilen damızlık büyükbaş dişi hayvan sayısı 2 bin 237 baş oldu. Aynı dönemde yurtdışından özel sektör aracı firmaları tarafından ithal edilen damızlık büyükbaş dişi hayvan sayısı ise yıllık yaklaşık 20 bin baş oldu. Son beş yılda 100 bin baş civarında büyükbaş dişi damızlık hayvanın ithalatı yapıldı. Raporda şöyle denildi:

“Damızlık büyükbaş dişi hayvan ithalat verileri incelendiğinde son beş yıllık süreçte ithal edilen damızlık hayvanlar için özel sektör aracı firmaları tarafından elde edilen kârın TİGEM bünyesinde kalması halinde Hazine’nin kuruma yapmak zorunda olduğu sermaye transferi miktarı azalmasının yanında, ülkeye giren damızlık hayvanlar belirli bir genetik kaliteye sahip olacak ve uygulanacak fiyat politikası ile yerli damızlık hayvan üreticileri de korunacaktır. Ülkenin damızlık hayvan sektöründeki öncü kurumu olan TİGEM’in üreticilerin talep duyduğu damızlık hayvan ithalatı konusunda aktif bir rol üstlenmesi; ithal edilen damızlık hayvanların kalitesinin istenilen düzeyde olması ve yerli damızlık yetiştiricilerinin korunmasına katkı sağlamanın yanında, hayvan ithalatından elde edilecek kârın kurum bünyesinde kalması bakımından önem arz etmektedir.”

KİRAYI ‘TAKSİTLENDİRMİŞLER’

Raporda, sözleşme ve şartnamelerde öngörülen hükümlere aykırı şekilde peşin alınması gereken yıllık kira ödemelerinin taksitlendirilmesi nedeniyle kurumun nakit akışının bozulduğu, ortaya çıkan finansman ihtiyacının banka kredileri ile karşılandığı, kullanılan krediler için ödenen faiz oranlarının kira alacaklarına uygulanan faiz oranının üstüne çıkması nedeniyle ilave faiz giderine katlanıldığı tespit edildi.

Kurumun mülkiyetinde olan işletmelerin, tarımsal nitelikteki arazilerin ve diğer yapıların kiralanmasına ilişkin kira sözleşmelerinden doğan teminat mektubu tutarlarının eksik alındığı, teminat mektubu tutarlarının güncellenmesine ilişkin bir takip mekanizmasının oluşturulmadığı görüldü.