Ahlâk İslam’da tamamlayıcı bir cüz mü?

‘’Sen elbette yüce bir ahlâk üzeresin.’’ (Kalem s./41)

Tariflerde Ahlâk, davranış düzeni olarak ifade edilir. İnsanlar, doğuştan itibaren önce çevresinde gördükleriyle, sonra akıl ve içinde bulunduğu inanç sisteminin öngörüleriyle bu düzene uymaya çalışırlar.

Ahlak, kişiler arası ilişkilerden doğsa bile ahiret inancı dini değerlerle sistematikleşmiştir. Bu değerleri Allah elçileri vasıtasıyla insanlara bu ilkeleri uygulamalı olarak iletmiştir. Elçiler vasıtasıyla insanlığa öğretilen bu hayat düzenine DİN diyoruz.

Bu açıdan ahlâk hayatın zorunlu bir boyutu olarak kabul edilir. Eskiler ‘’mütemmim cüzü’’ (tamamlayıcı parçası) demişlerdir. Yani ahlâkı, yaşayış düzeninin bir parçasıdır, olmazlarından biri kabul etmişlerdir.

Yaşayış düzeninin parçası olan ahlâktan söz ederken istenilen ‘’iyi ahlaktır.’’ Kötü ahlakta vardır ki bu ahlak, yaşayış düzenini bozan ahlaktır, istenmeyen ahlaktır. İyi ve kötü ahlak, düşünceden değil karar ve fiillerle anlaşılır.

Bütün İlahi dinler güzel ahlakı önermiştir. Olması gereken de budur. Hiçbir sistemde güzel ahlak yaşamın öznesi olmadan, orada düzenli bir hayattan söz edilemez. Her dinin bir ahlakından söz edilir. İslam Ahlakı deyince de İslam’ın yönlendirdiği bir ahlak anlaşılır. Doğrudur da.

Benim itiraz ettiğim iyi Ahlak, dinden bir cüz (parça) değil, dinin kendisidir.

İnsan doğuştan genetik kotlarıyla ahlaklı bir yapıya sahiptir. Erdem olarak nitelenen iyi hasletler, insanın yapısında vardır. Uygun ortam bulan tohumun çimlenmesi gibi, iyi ortam bulan insan da güzel ahlaklı olur. Bu iyi ortam bozulmamış İlahi Dinlerin buyruklarıdır.

Hiç dini inanca sahip olmayan bir insanda bile güzel ahlak erdemleri, inançlı birine göre daha yüksek olabilir. Bu durum, fıtratla izah edildiği gibi yaşadığı ortamın kazanımlarıyla da izah edilir.

Bütün toplumlarda iyi ve kötü fiiller genelde ortaktır. Yalan söylemenin, hırsızlık yapmanın, zulmetmenin iyi olduğunu söyleyen toplum bulunmaz. İnsanlara faydalı olanlar, her toplumda takdir edildiği gibi zarar verenler ise yerilir. Doğru söylemek, adil davranmak kötüdür diyen insan da toplum da yoktur.

Önceki dinlerde olduğu gibi son din İslam’da ahlaki kuralları; başta Kur’an olmak üzere, sahih hadislerden, Peygamberimiz Hz. Muhammed’in örnek yaşayışından, İslam ahlakını hayatlarında yaşam felsefesi yapmış olan devlet adamlarından, alimlerden, Allah’ın emir ve yasaklarına uyan müminlerden öğreniyoruz.

Ahlaklı olma, salih amel işleme ile eş gösterilmiştir. İyi filler işleme, kötü fiillerden de uzak kalma haline kısaca ahlâklı denir. Nitekim Bakara/62. Ve Maide 69. Ayetlerde, Yahudi, Hıristiyan, Sabiler’den Allah’a ve ahiret gününe inanıp salih amel işleyenler için bir korku olmayacağı bildirilmektedir.

Kısaca dinler insanca bir yaşayış düzenini oluşturmak için bilgi, kural ve emirler getirmiştir. İyi bir yaşayış düzeni iyi ahlaklı insanlarla sağlanır. Dinin ana gayesi, iyi ahlakı düzene hâkim kılmaksa; Ahlak dinin bir parçası olmaz. Dinin öznesi olur. Din yaşadığımız İslam, ahlakı yüceltmek için indirilmiştir. Allah’ın indirdiği son din İslam inancı, iyi ahlakı var etmek ve yüceltmek ana gayedir. Ahlak bir cüz değil, dinin bütünüdür.

Dindar biri ahlaksız olamaz. Ahlak, dinin parçası olursa olur. Parça bütünden değildir geçeriz. ‘’Dindar ama ahlaksız’’ Müslüman için çelişkili bir ifadedir. Bir kişide İslam’ın ön gördüğü ahlak yoksa, Müslümanlığı da tartışma götürür. Ağzından Allah, din kavramları sürekli çıkan biri iyi ahlak uygulamaları göstermiyorsa tam tersi kötü ahlak fiillerinde bulunuyorsa, bu ne biçim Müslüman deriz.

Onun için ‘’Din ahlaktır. Ahlak, dinin bir parçası değildir, kendisidir.

Allah, (elçisine) Sen! kesin olarak yüce bir ahlak üzerinesin. Buyururken, Elçisi Hz. Muhammed de insanlığa, ‘’Ben ancak güzel ahlakı tamamlamak üzere gönderildim.’’ Demiştir.

Özetle: DİN AHLAKTIR.