Araştırmacılar, Afrika’da ortaya çıkardı: ‘Beşte biri kalitesiz ya da sahte…’

Etiyopya’daki Bahir Dar Üniversitesi’nden araştırmacılar, incelemeye dahil edilen 7 bin 508 ilaç örneğinden bin 639’unun en az bir kalite testinde başarısız olduğunu ve standartların altında veya sahte olduğunun doğrulandığını tespit etti.

Amsterdam merkezli kar amacı gütmeyen bir grup olan Access to Medicine Foundation’ın araştırma müdürü Claudia Martinez, bulguyu önemli bir halk sağlığı sorunu olarak nitelendirdi.

Martinez, “Hastalar standartların altında ya da düpedüz sahte ilaçlar alıyorlarsa, bu durum tedavilerinin başarısız olmasına ve hatta önlenebilir ölümlere yol açabilir” dedi.

BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi tarafından geçen yıl yayınlanan tahminlere göre, sahte ve standart altı ilaçların insani maliyeti Sahra altı Afrika’da yılda 500 bin ölüme kadar çıkmaktadır.

“Standart altı ilaçlar” ruhsatlı olan ancak kalite standartlarını karşılamayan ilaçları ifade ederken, “tahrif edilmiş ilaçlar” kimliklerini, bileşimlerini veya kaynaklarını kasıtlı olarak yanlış beyan eden ilaçlardır.

EN ÇOK SAHTESİ YAPILAN İLAÇLAR ANTİBİYOTİKLER VE SITMA ÖNLEYİCİ İLAÇLAR

Bir Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sözcüsü Afrika’da en çok tahrif edilen ilaçların antibiyotikler ve antimalaryal (sıtma önleyici) ürünler olduğunu söyledi.

Sözcü, “Son zamanlarda meydana gelen kontamine oral sıvı ilaç vakaları, standart altı ve sahte ürünleri önlemek, tespit etmek ve bunlara müdahale etmek için uyumlu bir çok paydaşlı yaklaşıma ihtiyacımız olduğunu göstermiştir. Bu ürünlerin kapsamı, ölçeği ve yol açtığı potansiyel zararlar konusunda kamuoyunun farkındalığını arttırmak bu konuda kilit bir faaliyettir” dedi.

Standart altı veya sahte antibiyotikler yanlış dozajlar veya yanlış etken maddeler içerebilmekte, bu da etkisiz tedavilere yol açmaktadır. DSÖ, bu tür ürünlerin antimikrobiyal direncin artmasına neden olabileceğini belirtti.

EN ÇOK SAHTESİ YAPILAN İLAÇLAR MALAVİ’DE

Çalışmaya göre, Malavi’nin en yüksek oranda standart altı ve sahte ilaçlara sahip olduğu tespit edildi.

Hastaları temel ilaçlara erişimden yoksun bırakan bu soruna çeşitli faktörlerin katkıda bulunduğunu söyleyen Martinez, “Birçok düşük ve orta gelirli ülkedeki ilaç tedarik zincirleri genellikle karmaşık, verimsiz ve parçalıdır; bölge temel ilaçlar için büyük ölçüde sınırlı sayıda tedarikçiye güvenmektedir ve birçok ülke ürünleri zamanında tedarik etme ve piyasadaki ürünlerin kalitesini etkin bir şekilde denetleme konusunda önemli zorluklarla karşılaşmaktadır” dedi.

Martinez, kıtada ürünlerin dağıtımında çok sayıda aracının rol oynamasının, standart altı veya sahte ilaçların tedarik zincirine sızmasını kolaylaştırdığını söyledi.

Hükümetlerin, ulusal makamların, düzenleyicilerin ve ürünleri üreten ve satan ilaç şirketlerinin sorunu ele almak için derhal harekete geçmesi gerektiğini belirten Martinez, “Altyapıyı geliştirerek, lojistiği iyileştirerek ve daha iyi gözetim-izleme sistemleri uygulayarak kıta genelinde tedarik zincirlerini güçlendirmemiz gerekiyor. Ancak ilaç şirketlerinin de standart altı veya sahte tıbbi ürün vakalarını ulusal sağlık makamlarına ve DSÖ hızlı uyarı sistemine derhal bildirerek ve kapasite geliştirmeye katkıda bulunarak yapabilecekleri çok şey var” dedi.

DSÖ tarafından daha önce yapılan bir çalışmada, gelişmekte olan ülkelerdeki her 10 tıbbi üründen birinin standartların altında veya sahte olduğu, standartların altında ve sahte ilaçlarla ilgili raporların %42’sinin Afrika’dan, %21’inin Amerika’dan ve %21’inin Avrupa’dan geldiği tespit edilmişti.

Oxford Üniversitesi Tropikal Tıp ve Küresel Sağlık Merkezi’nde matematiksel modelleme yapan Sean Cavany, yeni araştırmadan elde edilen bulguların genelleştirilmemesi konusunda uyarıda bulundu.

Cavany şunları söyledi:

“Bu tür incelemelerde yanlılık potansiyeli vardır, örneğin standart altı ve sahte ilaç bulamayan anketler yayınlanmayabilir ve bazı anketler rastgele değildir, bu nedenle bunun için özel olarak örneklem seçmiş olabilirler. Ayrıca, standart altı ilaçlar ve sahte ilaçlar zaman içinde ülkeler arasında ve ilaçlar arasında büyük farklılıklar gösterecektir, dolayısıyla tüm bu farklı faktörler arasında bir ortalama oluşturmak yanıltıcı olma potansiyeline sahiptir.”

Cavany, önceki çalışmaların standart altı ve sahte ilaçların Afrika’da en yüksek olduğunu gösterdiğini, ancak Afrika ve Asya dışındaki çalışmaların azlığının bulguların genelleştirilmesini zorlaştırdığını söyledi.