Birçok ülke kullanımını yasakladı ya da kısıtladı: Çin tuzu beyin gelişiminden bağımlılığa kadar tehlike saçıyor! Hangi eserlerde var? Türkiye’de kullanım durumu ne? 8 SORU 8 CEVAP

Çin tuzu yahut bilimsel ismi ise Monosodyum Glutamat (MSG) ismini daha evvel duydunuz mu? Bu eser paketli olarak satılan sayısız besinin içinde yer alıyor ve başta çocuklar olmak üzere 7’den 70’e herkesin sıhhatini tehdit ediyor.

Çin tuzu hakkında merak edilen tüm soruları Türk Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk, Türk Böbrek Vakfı Yönetim Kurulu üyesi ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Aydın Türkmen ve Türk Böbrek Vakfı Diyetisyeni Gökçen Efe Aydın yanıtladı.

1- ÇİN TUZU YA DA MONOSODYUM GLUTAMAT (MSG) TAM OLARAK NEDİR?

Timur Erk: MSG, glutamik asidin sodyum tuzu olup besinlerde doğal olarak bulunan umami lezzetini güçlendiren bir katkı unsurudur. Umami, tatlı, tuzlu, ekşi ve acıdan sonra gelen beşinci tat olarak bilinir ve çoklukla ‘lezzet artırıcı’ olarak tanımlanır. MSG, domates, parmesan peyniri üzere doğal eserlerde de düşük ölçülerde bulunur fakat işlenmiş besinlere sentetik olarak eklenir.

2- ÇİN TUZU NEDEN DÜNYA SIHHAT ÖRGÜTÜ’NÜN ‘EN ZİYANLI YİYECEKLER’ LİSTESİNDE YER ALIYOR?

Timur Erk: Dünya Sıhhat Örgütü tarafından ziyanlı olarak değerlendirilmesinin nedeni, önemli sıhhat riskler taşımasıdır. MSG, bilhassa hudut sistemi hasarına yol açabilir. Ayrıyeten, baş ağrısı, mide bulantısı, tansiyon artışı, nefes darlığı, kas ağrıları ve dikkat bozukluğu üzere çok çeşitli sıhhat sorunlarına neden olduğu için Dünya Sıhhat Örgütü ve başka sıhhat otoriteleri tarafından olumsuz kıymetlendirilmektedir.

MSG’nin iştah açıcı tesiri, insanların gereksiz yere daha fazla yemek yemesine yol açar ve obezite riskini artırır. Çocuklarda ise öğrenme bozuklukları, hiperaktivite ve beyin gelişimi problemleriyle ilişkilendirilmiştir.

3- HANGİ ÜLKELERDE YASAKLANDI? TÜRKİYE’DE KULLANIMI DEVAM EDİYOR MU?

Timur Erk: MSG kimi ülkelerde büsbütün yasaklanmış yahut önemli kısıtlamalara tabi tutulmuştur:

Hindistan: Bilhassa çocuklara yönelik hazır besinlerde MSG kullanımı yasaktır.

Avustralya ve Yeni Zelanda: MSG içeren eserler sıkı denetime tabi tutulur ve bazı gıdalarda yasaklanmıştır.

Avrupa Birliği: MSG kullanımı hürdür fakat kullanımı katı kurallara bağlıdır. AB’de hazır besinlerde MSG’nin oranı ekseriyetle %1’in altında tutulur.

ABD: MSG’nin besinlerde kullanımı hürdür lakin eser etiketlerinde açıkça belirtilmesi zaruridir.

Türkiye’de ise MSG’nin kullanımı özgür ve işlenmiş besinlerde sıkça rastlanır. Fakat, Türk Besin Kodeksi’ne nazaran MSG ölçüsü 10 mg/kg’ı geçmemelidir. Birtakım besin üreticileri, tüketici talebine bağlı olarak MSG’yi eserlerinden çıkardığını belirtse de hazır çorba, baharat karışımları ve bulyon üzere eserlerde hala yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir.

4- ÇİN TUZUNUN YASAKLANMA NEDENİ TAM OLARAK NEDİR?

Prof. Dr. Aydın Türkmen: MSG’nin yasaklanmasının ana nedenleri ortasında:

Sinir sistemi üzerindeki olumsuz tesirler: Bilhassa çok tüketimde baş ağrısı, migren, çarpıntı ve yorgunluk belirtilerine yol açabilmesi.

Bağımlılık potansiyeli: Gıdalarda lezzeti artırarak çok tüketimi teşvik edebilir.

Çocuklar üzerindeki tesirler: Beyin gelişimi ve dikkat eksikliği üzere meselelere yol açabileceği öne sürülmektedir.

Metabolik hastalıklar: Diyabet ve obezite riskini artırabileceği tezleri vardır.

5- ÇİN TUZU NELERİN İÇİNDE BULUNUYOR?

Gökçen Efe Aydın: MSG, lezzet artırıcı tesiri nedeniyle çoklukla şu besinlerde bulunur:

— Paketli atıştırmalıklar (örneğin cipsler, krakerler, noodlelar)
— Hazır çorbalar ve bulyonlar
— Fabrikasyon üretilen birtakım çiğköfteler
— Konserve yiyecekler
— Restoranlarda servis edilen hazır soslar
— Hazır dondurulmuş yemekler
— Fast food ürünleri
— Salam, sucuk, sosis üzere işlenmiş şarküteri ürünleri
— Baharat karışımları

6- TÜKETİCİLER ALIŞVERİŞ YAPARKEN ETİKETE BAKARAK BU İÇERİĞİN ESERDE BULUNUP BULUNMADIĞINI ANLAYABİLİR Mİ?

Timur Erk: Tüketiciler etiketlerde ‘Monosodyum Glutamat’, ‘MSG’ ya da ‘E621’ sözlerini aramalılar.
Ayrıyeten ‘hidrolize protein’, ‘doğal aroma’, ‘maya özü’, ‘autolyzed yeast’ üzere tabirler MSG’nin dolaylı bir kaynağı olabilir.

7- ÇİN TUZU TÜKETİMİNİN SIHHAT ÜZERİNDEKİ TESİRLERİ NELERDİR?

Prof. Dr. Aydın Türkmen: MSG’nin sıhhat üzerindeki tesirleri şahıstan bireye değişebilir. Yaygın olarak bildirilen tesirler:

Çin restoranı sendromu: Baş ağrısı, mide bulantısı, ciltte kızarıklık ve terleme üzere semptomlar.

Obezite: Lezzeti artırıcı tesiri nedeniyle daha fazla yemek yemeye yol açabilir.

Beyin gelişimi: Özellikle çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite riskini artırabileceği argüman edilmektedir.

Duyarlılık ve alerjik tepkiler: Bazı bireylerde bağışıklık reaksiyonu oluşturabilir.

8- BU VAKTE KADAR FARKINDA OLMADAN ÇİN TUZU TÜKETEN İNSANLARIN, ESERİN TESİRLERİNİ AZALTABİLMEK İÇİN YAPABİLECEĞİ ŞEYLER VAR MI?

Gökçen Efe Aydın: MSG’nin tesirlerini azaltmak ve muhtemel zararlarından korunmak için şu adımlar izlenebilir:

Doğal ve taze besinler tüketin: İşlenmiş ve paketlenmiş besinlerden uzak durun.
Bol su tüketin: Bedenden toksin atılmasına yardımcı olur.
Besin çeşitliliğini arttırın: Bütün besin kümelerine beslenmenizde yer verin.
Etiketi dikkatle okuyun: MSG’nin yer alabileceği eserlerden uzak durun.