Gastronomi dünyasının en saygın isimlerinden, müellifimiz Vedat Milor, yeni çıkan ‘Yeni Dünya Yeni Kurallar’ isimli kitapta gastronomiden yapay zekaya, iş görmenin toplumsal medyaya farklı alanlardaki değişimlerden ve yeni kurallardan bahsederken okuru ekonomist, sosyolog ve hukukçu kimlikleriyle de tanışıyor. Gazeteci-yazar Yenal Bilgici’yle yaptığı ırmak söyleşiyi içeren kitapta “Günümüz dünyasıyla nasıl başlayabilirsiniz, seçimlerimizi genel olarak, parlaklıklarımızı nasıl belirleyeceğiz, ufkumuzu nasıl genişleteceğiz” şeklinde genel olarak engin bilgisi ve deneyimiyle cevap veriyor, bir ömrün kültürünü oluşturabilmenin yollarını gösteriyor. Milor’la kimi vakit telefonda kimi vakit da sofralarda bir ortaya çıkıp bu sohbeti gerçekleştiren Bilgici sorularımızı yanıtladı.
– Vedat Milor’u çoğumuz yemek eleştirmeni olarak tanıyoruz. Yazılarını ayrıntılı takip edenler, cümle boyunca yaptıkları analizleri bilenler için şaşırtmasa da yeni dünyadan yeni ayrılmak üzere görüşmek için neden ‘doğru’ isimdi?
Her âlâ entelektüel olarak Vedat Milor’un anlık çok kimliği, farklı şapkaları var. Yemek eleştirmenliği ve gastronomi uzmanlığı onu Türkiye’de deneyimledi ancak bu Milor’un kendisinin de sonradan edindiği bir kimlik, profesyonel eğitimin yeni bir alanıydı. Ona gelene kadar ekonomistliği, sosyologluğu, hukukçuluğu var; birçok farklı ülkede çalışıldığı var. Tam manasıyla bir hezarfen. Bir sürü alanı geniş etkilere sahiptir. Bunlar zati dünyanın gidişatını konuşmak için gerçek kişi olma kâfi de artar ama Vedat Bey bir de çok esprili ve hayatta kalan radarları açık dolaşan biri.
– Hollanda’dasınız. Vedat Bey daima seyahat ediyor. kendinizle nasıl bir çalışma yolunu izlediniz? Bahis isimleri nasıl belirlendi?
Bu bir nehir söyleşi kitabı ve bu cins kitaplarda zati çok konuşulan, biz gerekenden fazla konuştuk. Birbirimizin sohbetini sevdik. Sofralarda da oturduk, telefonda da konuştuk. İkimiz de bu düzenli biçimde alışığız. Temaları ve olasılıkları önceden belirleniyorduk. Şunu söylemeliyim; Vedat Bey onun savunmasında son derece disiplinli bir formda, temalarla ilgili hafızasını yoklayarak, okuyarak, sinema izleyerek hareket etti.
– Bugün birçok kişinin çeşitli seçenekleri hayatı değil de güya kendisine sunuluyor. Kitapta geçiyordu; insani kırılabilir mi? Kitap güya biraz da bunun rehberi olmak üzere…
Bugünün gidişatı için her türlü sıkıntı var ama hepimizi ilgilendiren en genel keder şu: Hayatın analizlerinden bizi daha fazla kurtarıyor. Yeni teknolojiyle, yeni imkanlarla bağışladığımızı sansak da kendi bakış açımızla doğru ve geçerli seçimleri yapmakta zorlanıyoruz. Bazen seçim bile yapamayacağız. Bu kitaptan biraz seçmeyi öğrenmek, öğrenmek yahut hatırlama üzerine. Lakin sözleşmelerin, seçimlerimizin bedelini de ödemeyi göze almak kaydıyla kırarız, kendimize uygun hayat yaşarız. Ancak yetersizlik. Vedat Bey’in sohbeti boyunca çok çizdiği bir sıkıntıyı de hatırlatayım. Akışı kırmanın yanında, toplum içinde var olmayı bilmek; Tesislerin da üstlenecek ahlak ve sorumlulukla yaşanması gerekir. Biz
toplumu unuttuk. Şu anda bunu görüyorsunuz: Herkes kendini kurtarmaya çalışıyor.
– Yapay zekâdan networking’e yeni tanıdıklarımızla tanıştığımız bir devirdeyiz. Bir yandan da şiddet, şiddet biçiminde sorunların tesirini sürdürüyor. Bu kitap sayesinde yapılan farklı bir gözle incelemeksizin ürünleri oldu mu?
Bu bahisleri kitapta oldukça konuştuk. Kendi adıma, yapay zekalı geleceğin insanın çok eziyetli ağlamasım ama Vedat Bey, otomasyon ve yapay zekânın sisteminde fazladan yönetim ve yeni bir sorun yarattı; Bunları çözen, parçaları dolduran insanlar öne çıkıp, en az sayıda azımsanmayacak bir kümenin bu şekilde olacağına beni ikna etti. Lakin bu parayı biriktirmek için bir küme. Sınıfsal açıdan çok eşitsiz bir gidişatın olduğu konusunda ikimiz de hemfikiriz. Yaşamın her alanında, görünüm ve yeniliklerin her yerinde sınıfsal eşitsizlik sertleşiyor ve biz hala sadece seyrediyoruz.
– ‘Yeni Dünya Yeni Kurallar’ selamı emsal korkuları taşıyanların yanından ayrılma isteyemeyeceği bir çalışma olmuş. Gönlünüzden geçtiğimi soruyorum. Bu kitabın diğer kimlerin okumasını tamamlaması?
Çetin Altan’ın ‘Limonata ve Rafadan Yumurta’ isimli, bana derin okuma hazzı veren bir makalesi vardır. Altan orada “Yaşam sevgisi bir kültürdür” der ve bunun neden bu türlü olduğu itinayla hazırlanmış bir bardak limonata yahut tam kıvamında bir rafadan yumurta üzerinden Anlatılır. Biz Milor’la bu makalenin üzerine de uzun konuştuk. Ömrü ciddiye alan, onun sevgisini bir kültür olarak kabul eden, bu bahiste ilham arayan herkesin kitabını okumasını isterim.
KİTAPTAN VEDAT MİLOR ALINTILARI…
– Başarılı insanlar gözlemlediğim ortak bir özellik… Bu sürecek hepsi illa zeki değil,
illa uzun parçalarlı yahut sakin değiller. Lakin hepsi yılmaz beşerler… Ortak özellikler yılmazlık…
– O denli görünüyor ki biz şu an tekrar bu bireyci, materyalist ve egoist yıllardayız; Kolektivist bir devirde değildir. Ancak her şeyin bir sonucu vardır. Hastalık yıllarının akabinde tekrar toparlanma ve gelişme yılları geliyorsa o ölmek üzere görünen idealizm de tekrar girebilir.
– Kültürlerin, kavramların, inanışların zamanını alır. Kültür sistemleri büyük bir gemide çok yavaş hareket ediyor, yavaş yavaş değişiyor. Alışkanlıklar bir günde ortadan kalkmaz. En büyük insanlardan biri kendi adını düşünmemek, inisiyatif almaktır. Neyin yanlışsız neyin yanlış olduğunu başkaları tarafından söylenmesi şahsa daha kolay gelir.
– Aslında kişinin eşiyle münasebeti bile kırılgandır. Neden? Zira sevginin, ilginin üzerine uzun süre yatamazsın; İlgiyi de yenilemeniz gerekir ve birçok insan bu sevgi çabasını göstermez. Bunu yapmadıkları için bağlantılar çatallaşır.
– Sosyal medyalı yeni nizamda aslında kişinin kim olduğu değerli değil, kimsenin karşı olduğu değerli… Şahsiyetler aykırılıklar üzerine kuruluyor. Peki lakin bu insanı tanıyor muyuz? Düşünsenize; yalnızca aksinin olduğu şeylerin bilinmesi, bir insanın gerçeği hakkında bize ne yapılabilir ki?
-insanların hayata bakışı ve onu yaşama hali kültüre, eğitime, kimin çocuğuna bağlı olamayabiliyor. Kimi beşerler ne kadar varlıklı, ne kadar toplanırsa bulunsun ot halindedir. Ömürden bir zevk almazlar. Hayat sevgisi
hakikaten de bir kültürdür.
– Dinlemek bir yetenektir. Uygun insanları insanı yöneten. Ben bugün insanların büyük çoğunluğunun bu yetenekten yoksun olduğunu düşünüyorum. Beşerler birbirlerinin zahmetine katlanmadan konuşuyor, toplamlarını anlamıyorlar.
-Geleceğinde Han zamanında kullanılan ‘kölelik’ geleneğinden, geleneğin dilinden bahsediyorum; bayan ve çocuktan türemiş. Bu tarz türetirken itaatkarlık çerçevesi bir temas kuruldu. Köleden beklenen nedir? Kayıtsız kuralsız bir itaat. Günümüz İslam toplumlarında da bu bir kurumsallaşmıştır. Yurttaş yok, ümmet anlayışı var. Ümmetten beklenen de kayıtsız kurallara uyması.