Bu yıl dokuzuncu defa düzenlenen bienal, Sinop’un dört bir yanında izlenebiliyor

2006 yılında çağdaş sanat sahnesinde bu yana düzenlenen Sinopale’nin dokuzuncusu başladı. “Tükenmeden Evvel: Yeni Kıymetler Evreni” başlığı altında yapılan bienal 31 Ekim’e kadar sürecek. Sinop’ta belediye başta olmak üzere özel kişi ve paralar ve yurttaşların iki yılda bir düzenlenen bienale dayanağı büyük. Birinci zamandan bu yana mahallî kültür ve hafızayı kendine mevzu edinen Sinopale, sahiplendiği “imece yordamı sanat” anlayışıyla, Sinop halkı ile insanlar, halk memleketler arası canlı bir aktifliğin içine çekilmiş ve yerli ve yabancı sanatkarların, küratörlerin ve Sinop’ta yaşayan ortak buluşma, düşünme ve üretilebilir alanı genişletildi.

Bu yıl ekoloji, döngüsellik ve sürdürülebilirlik temalarına odaklanan bienalin eş-küratörlüğü Melike Bayık, Deniz Erbaş, İpek Sur, Nil İlkbaşaran ve Hal Kolektif üstleniyor. Sanatkarlar 23 Eylül’de Sinop’a geldi, üretim sonuçları sonuçları ortaya çıkan eserler ise 11 Ekim’de Sinop’un çeşitli kamusal alanları da kıyı olmak üzere açıldı. Sinopale 9, sistemin dönüştürücünün sürdürülebilirlik ve döngüsel yaklaşımlar çerçevesini ele alarak; Dünyadaki dönüşümlerin özelliklerini varmamızı sağlayacak diyalogları geliştirmeyi hedefliyoruz.

Serginin küratörleriyle bu yılki bienalin anlatdıklarını ve ayrıntılarını anlattık.

Üretim süreci nasıl gidiyor? Bilhassa yabancı sanatkarların Sinop’la ilgili sahip oldukları bilgiler nasıl? Kenti, onunla bağ kurma bahtları oldu mu?

Melike Bayık:Sinopale bir bienal modeli olarak üretimin kentte çok sayıda projede katılımcıcıların kentsel yerlileri olduğu, bienalin tüm bileşenlerin katılımcılarla ve kentte yaşayanlarla şekillenerek genişleyen bir yapısı var. Bu yapının istinaden tüm sanatkarlar yerli ve yabancı herkes bütün yapıtlarının gerçekleştirilebilmesi kente odaklı bir çalışma ile gerçekleştiriyor. Bütün eserler Sinop’ta iştirakçilerle, işbirliği ve dayanışma ile çalışılarak hazırlanıyor. Sanatkarlar Sinop konusunda yerel halk ile bütünleşen bir modelde kent ve tabiatı ile iletişim kurarak bütün yapıtlarını kurguluyor ve standa hazır hale getiriliyor.

Nil İlkbaşaran:Sanatkarlar Sinopta Hal binasını ve avlusunu Bienal üretim merkezi olarak kullanıyor. Burada oluşan, sohbetlerde temel çözümler, şehire yayılıyor, uygulamalar için gereken birikim ve altyapıya ulaşıyor. Kolektif üretim atölyeleri, farklı yaş kümelerindeki kişilerin katılımıyla sürüyor. Kapsayıcı ve birleştirici bienal süreci hem sanatçı hem kentli için çok pahalı.

Hal Kolektif:Üretim süreci oldukça verimli ve heyecan verici ilerliyor. Hem yerel hem de memleketler arası sanatkarlar, Sinop’un kültürel, toplumsal ve doğal yapısıyla ilgilenenler. Yabancı sanatkarlar Sinop’a gelmeden önce keşifler yapıyorlar ve kent tarihi, coğrafyası ve insanlarla ilgili geniş bilgiler ediniyorlar. Lakin en büyük etkileşim, Sinop’a geldikten sonra başlıyor. Sanatkarlar kenti keşfetme, mahallî halkla etkileşime girme ve kenti deneyimleme talihi kazanmaça, Sinop’la güçlü bir bağ kuruyorlar. Bu da yapıtlarına doğrudan yansıyor. Bilhassa “Yerinde ve Birlikte” projesine davet ettiğimiz sanatkarlar, kent atık envanterini inceleyerek Sinop’a has tasarımlar üretiyor, psikocoğrafya grubu ile Sinoplu insanların kentleriyle kurdukları münasebetleri yine yorumluyorlar.

İpek Sür:Üretim süreci sağlıklı diyaloglara dayalı, doğru yönde ve ilham verici bir biçimde ilerliyor. Hem Sinopale takımıyla hem de Sinop kentiyle haberleşmeler, sanatkarların bu bienal deneyimlerini bir nevi rezidans şeklinde kendi konfor kontrolleri kontrollü lokal ve zamansal doğal işler üretmelerini teşvik ediyor. Bu süreçte onların metotlarını daha organik ve akışkan bir hale getiren ve daha geniş bir araştırma ve iletişim fırsatı sunuyor. Her iş, spontane bir koreografi halinde, kendi içinde gelişip kuratörlüğünü yapıyor ve bu da tam manasıyla “anda olma” antrenmanı amacıyla bir deneyim yapılıyor.

Hem yabancı hem de Türk sanatkarlar açısından böylesine varlıklı bir geçmişe ve dinamik bir topluma sahip bir kentte vakit geçirmek, Sinop’un insanlarını, kültürel dokusunu ve tarihsel deneyimini yaratmak, üretim yığınlarına büyük bir derinlik ve zenginlik katıyor. Ayrıyeten, sanatkarlar ortasında yerleşik kültürlerarası diyalog, karşılıklı öğrenmeyi teşvik ederek sanatsal pratiğe yeni bakış açıları kazandırıyor. Bu tecrübe, günümüzde vakitte Sinop ile daha derin ve manalı bir bağ kurulumuna da olanak sağlayan, ve bu türden kentsel doku yapıtlarının yaratım süreç merkezi bir rol oynuyor.

TEMANİN BELİRLENMESİ

“Tukenmeden O¨nce: Yeni Deˆerler Evreni” teması nasıl belirlendi? Bu liderliğin yönetimi sırasında siz küratörlerin ortasında örnek verebileceğiniz ne şekilde konuşmalar yaşandı? Herkes nasıl ve neden ikna oldu?

Nil İlkbaşaran:İçeriği temsil edebilecek tekliflerin başlıkları paylaşıldıktan sonra Bienal takımı ve küratörler bir dizi sohbette birlikte düşünüldü. Sohbetlerde son birkaç başlangıçlığa indirebildiğimiz seçenekler, geniş katılımlı bir oylama ile sonlandırdık. “Yeni Pahalar Evreni” kültürel ve yoğunluk ekolojiye ait değerlerimizi, tercihlerimizi, yaratıcılığımızı yine birlikte düşünmek davet ediyor.

Melike Bayık:Başlık herkesin aktaracağı şekilde anlatılırların birkaç parçalık zihin fırtınaları ile şekillendi. Bienalin genel bir çatısı var, küratör ve grup bir anlatıya odaklanıyor, bu yandan eşit ve paylaşımcı pratikler ile kavramlar belirlendi, hikayenin da bu kurguda ortaya çıktığı ortaya çıktı.

Hal Kolektif:Temanın belirlenmesi, uzun tartışmalar ve derin düşünmenin sonuçları gerçekleşti. İnsanlık olarak, tabiata ve pazarlamaya karşı sorumluluklarımızı sorgulama noktasına geldik. Bu yılın teması, hem insani hem de doğal şiddetinin süratle tükenmekte olduğu bir dünyada, sürdürülebilir bir geleceğin inşa edilmesinin vurgulanıyor. Félix Guattari’nin “Üç Ekoloji” terimi ile Jale Erzen’in “Üç Habitus” tartışmaları üzerine tartışmalar, tabiatın, toplumun ve bireylerin etkileşimleri üzerine ağırlaştı. Hepimiz, bu temanın ekolojik krizleri ve insani bedellerin sorgulanması açısından en gerçek güven açısından ikna edilmiş zirai bilimin bu derin krizleri, kılma ve yeni pahalar inşa etme gücü sonuçları olarak ortaya çıkmaktadır.

İpek Sür:Sinopale’nin birinci toplantısının akabinde, tematik olarak nereye gitmek istediğimi iyi bir netti. Konuşmamızdan iki gün sonra, büyük bir hevesle “Döngüsel anlatılar; kolektif ethosu tekrar ayrılır” (döngüsel anlatılar: kolektif bir ahlakı yeniden keşfetmek) liderliğiyle/teması ile geri döndü. Muhtemelen onun küratörü de bireysel olarak kendi içsel seyahatlerinden ve tecrübelerinden yola çıkarak farklı temaları masaya yerleştirdi.

Bu olağan derin bir diyalogun büyümesine yardımcı oldu. Çok sayıda kavram ve söz çevremizde uçuştu. Tartışmalar, ayrıntılarla ilgili soruların belirlenmesiyle, bu ayrıntıların karşılıklarına odaklanıldı. Evvel, gelecek, sorumluluk üzere sözler benim için en güçlüleriydi. Nihayetinde onun birimizin farklı perspektiflerinden gelişen bu süreç, bizi ortak bir yerde buluşturdu. Bu birleşen alan, “Tükenmeden Evvel: Yeni Kıymetler Evreni” olarak isimlendirildi.

Bu başlık, Sinopale takımı, küratörler ve sanatkarlar olarak hepimizin kolektif gelişmesi ve sönmeden önce harekete geçmeyi temsil ediyor bence. Sinop’un toplumsal, kültürel ve ekolojik tarihi, bu sürecin seyrini derinden öğrenmek alışılmış; Bizi yalnızca sanat üreten değil, vakitte sanatın gücünü kullanarak yeni bedeller yaratmaya yönlendiriyor. Ayrıca hem kişisel hem de toplumsal bir dönüşüm alanı ortaya çıktı ve yerelde bu sürecin katkısı daha da derinleşti. Benim için bu süreçte en heyecan verici yanı, sanat yoluyla diyalog yaratma çabası ve bu çabanın verdiği ilham oldu. Zira günümüz izleyicisinin diğer bir parçası var. Bu sıcaklıktalık daima ve karşılıklı kontaklar kurma istikametinde ilerlemektedir. Bu da izleyicinin, sanatkarın, küratörün, stantların rollerini yeniden düşünmesi bizi yapıyor.

DÖRT ANA MEKÂN

Bu bienalde Sinop ve kentteki kamusal kullanım kullanımları nasıl? Sinoplular yerde bienalle karşılaşacaklar mı?

Melike Bayık:Bienalin dört ana yeri var. Sinop Tarihi Cezaevi, Buzhane, Tershane Bölgesi ve Hal. Özel alanlardaki bu yapılar bienal sanatkarların yapıtlarına konut barındırma yapacak. Bir toplumsal takım alanları ise tekrar açık alanda yapıtlara konut barındırma yapacak. Bunun dışında kamusal alanlar olarak kimi dükkanlarda iştirakçi pratikler üretilen bayraklar ve ses yerleştirmeleri izleyiciye ulaşacak. Bir sokakta tesadüfen bir ses duymak ya da bir dükkânın vitrinde bir bayrak ile karşılaşmak kamusal alan denklemini yapıtların ortasında yer alan izleyiciye yine ulaşacak formda kurgulandı.

İpek Sür:Küratör olarak ürün seçimi ve kullanımı, mutlaka bir dağıtım kadar uzaktan gerçekleştirildi. Melih Güngör ve Sinopale yönlendirmeleri, lokal idareyle olan uyumlu çalışmalar sonuç, seçeneklerimiz bir ölçüde şekillendi. Lakin sanatçı, küratör ve eser için yapılan genel yerleştirme, işlerin içeriklerine ve bağlamlarına uygun bir biçimde düşünülerek faaliyet göstermektedir. Genel olarak yalnızca yerlerin fiziki özellikleri değil, zaman içinde bu ürünlerin sunduğu duygusal ve tarihi potansiyelleri de göz önünde bulundurduk. Bu yerleştirmeler, her şeyin yersal bağlanmasıyla daha derin bir bağlantı kurmasını sağladı ve izleyiciye farklı bir deneyim sunma gayesi güttü.

Hal Kolektif:Sinopale, Sinop’un birçok kamusal alanda izleyiciyle buluşacak. Sinop’un sokakları, meydanları, tarihi yapıları ve doğal alanları bienalin bir modül haline gelecek. Sinoplular, günlük hayatlarının bir modülü olan kendi sanat yapıtlarıyla karşılaşacaklar. Bilhassa Sinop Hal Buluşma Merkezi, bienalin ana noktalarından biri olacak. Kentte gezen biri, sürekli maruz kalmaktan bile bienalin tesirlerini hissedebilecek; zira sanat, kentin dokusuna yayılıyor.

‘ÖZGÜRLEŞTİRİCİ BİR DENEYİM’

Sinopale en yakmadan beri “birlikte üretmeyi”, “birlikte almayı”, “imeceyi” önceleyen, dev sponsor takviyeleri olmadan “paylaşıma dayalı bir sanat üretimine” sahip bir bienal. Bu durumun olumlu yanları neler düşünüyorsunuz? Sanatkarlar bu bienalden hisleriyle nasıl ayrılıyor?

Melike Bayık:Birlikte çalışmak ve bir araya gelerek dayanışarak verim bugünün değerli mevzularından biri. Kovid 19’un ardından çok daha önemli bir dayanışma modeli ile sanat ortamındaki aktörlerin bir araya gelerek yaptığı katkı ve dayanışmalar arttı. Lakin Sinopale bu birliktelik üyesi olarak 2004 yılından beri bu yana devam ediyor. Bu açıdan birlikte üretmeyi, imece yöntemi paylaşımını odakta bir almayı öncelikleyerek daima birlikte çalışıyoruz. Sanatkarlar için ve kent yerlileri için kalıcı ve kamusal bir ikililik yaratarak birlikte kapsamlı anlatılar ve pratikler öğreten bir modele dönüşüyor.

Hal Kolektif: