Orta gelir tuzağına düşen ve üst kümeye çıkamayan ekonomilerde tasarrufların ve yatırımların düşük düzeyde kaldığı, sanayinin kırılmasının yavaşladığı ve her şeyin ucundan çalışanlarına da uzanarak emek süreleriki koşulların gerçekleştiği yıllar boyunca raporlanıyor. İşte bu tartışmaya yönelik son raporlardan biri, Chicago Üniversitesi İktisat Profesörü Prof. Dr. Ufuk Akçiğit’ten geldi. Dünya Bankası için hazırlanan 2024 Kalkınma Raporu içindeki ‘orta gelir tuzağı’ tartışmasıyla yankı uyandıran Prof. Dr. Akçiğit ile İş Bankası’nın 100. yılı münasebetiyle oluşturulan ‘Atatürk Vizyonuyla Gelecek 100. Yıla Bakış’ Konferansı’nda bir ortaya çıktı. Orta gelir tuzağına yalnızca Türkiye’nin değil, 108 ülkede daha alındığını vurgulayan Akçiğit, buradan çıkışın yolunun ‘verimlilik artışından’ kurtulduğunu anlattı.
YÜKSEK TEKNOLOJİ YATIRIMLARI SINIRLI
Önce, orta gelir ağı özellikleriyle birlikte tartışılan büyüme raporuna bakılması gerekirse… Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine göre, Türkiye iktisadı bu yıl birinci bölümlerde, devam eden nakdî sıkılaştırmaya karşın hızlanan hanehalkı tüketimi tesiriyle hızla büyümüştü. Birinci çeyrekte yüzde 5,3 büyüyen artış, ikinci çeyrekte ise yıllık yüzde 2,5 ile beklentilerin altında bir büyüme performansına işaret etmişti. Yıllıklandırılmış ulusal gelir ise ikinci çeyrek prestijiyle 1.2 satış doları aşmıştı.
Bu büyümenin yarattığı, bakmaya geniş dikkat gösteren Prof. Dr. Ama bu nedenle iktisatta büyüme sağlasak da kaliteli bir büyüme olmuyor” dedi. “Firmalar ‘altyapımı teknolojik olarak daha uygun, daha verimli hale geliyorum, personelin çalışabileceği daha güzel teknolojiler var’ derse, bu uzun vadeli büyümeyi de beraberinde getirir. Asıl organik büyümenin olması buna bağlıdır. Lakin param yok yatırımlarda yüzde 1’ler civarındayız” diyen Akçiğit, “Bizdeki verimlilik tam bir zikzak çiziyor. Bu nedenle orta gelir tuzağına alınmış durumdayız” diye konuştu.
Ancak burada bir parantez açılıp ‘Türkiye’nin en acil eyleminin enflasyonu’ oluyor; Ar-Ge, enflasyonun yüksek olduğu bir periyotta firmalardan harcama yapmalarını beklemenin ‘gerçekçi olmayacağını’ da kelamlarına ekledi. Akçiğit, “Tabii ki artık gizli olarak enflasyonu tartışmamız gerekiyor ancak enflasyonla uğraşırken de asıl uzun vadeli sorunumuzu göz geri almamamız gerekmiyor” değerlendirmesinde bulundu.
‘ÜNİVERSİTELER DE DAHİL EDİLMELİ’
Akçiğit, bunların varlığının yolunun ise bilime verilen bedelden geçtiğini vurguluyor.
Bu noktada, Osmanlı devrinde birinci Avrupa biçiminde üniversite olarak kabul edilen Darülfünun’un direkt devamı olan ve 1933’te Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci ve tek üniversitesi olarak tahsil hayatına başlayan İstanbul Üniversitesi’ne dikkat ederek Akçiğit, “Bu konunun il göstergesi bilime verilen değerle ilgilidir. Türkiye’nin esasen öyküsünün geçmişi İstanbul Üniversitesi’ni kurdu. O devir bu üniversitenin takımının yüzde 50’sinin yabancı hocalardan okuduğunu söylemek, kayıtlı ülkenize getirip, öğrenmeniz demek. Araştırmalar üniversitelerde başlar, makaleler başlar, bilimin işaret ettiği teknoloji firmalarına transfer olur, yani firmalar bunların basit olarak kullanılan teknolojilere çevirisidir. Bu nedenle, verim artışını sağlamak için, siyaset tasarımı sırasında üniversiteler de bu konunun bir modül olması gerektiğine” sözlerine yer verdi.