Savaş ve enerji krizi

Avrupa bu yıla yeni bir enerji kriziyle girdi. Krizin nedeni Rusya’yla Ukrayna arasındaki doğalgaz transit anlaşmasının uzatılmaması. Rusya’yla Ukrayna arasında yapılan anlaşmanın süresi, 1 Ocak sabahı doldu ve Ukrayna’nın anlaşmayı uzatmaması nedeniyle 1 Ocak sabah 7’den itibaren Rusya’dan Avrupa ülkelerine doğalgaz akışı kesiliverdi. (Evet, şaşırtıcı gelebilir ama burada bu savaş ortamında bile Rus gazının Ukrayna üzerinden Avrupa’ya sevkıyatı devam ediyordu).

O zamanları hatırlayanlar bilecektir, bundan 15-20 yıl önce Rusya’yla Ukrayna arasında doğalgaz akışının durması demek, Avrupa’da ve Türkiye’de yaşamın felç olması demekti. Zira o zamanlar Rusya’dan Avrupa ülkelerine giden doğalgazın yüzde 80’i Ukrayna’dan geçiyor, Türkiye de Rus gazının çok büyük kısmını, Ukrayna üzerinden alıyordu. Ukrayna’da ilk Batı yanlısı ihtilal olan Turuncu Devrim’den kısa süre sonra 2006 başında Rusya, Ukrayna’ya doğalgazı kesince Ukrayna da Avrupa ülkelerine giden doğalgazı durdurmuş, bu Türkiye’de de kaygılara neden olmuştu. Benzer bir kriz, 2009 başında da yaşanmıştı. Vanaların kapanması, o dönemde tamamen Rus doğalgazına bağımlı olan Ukrayna’da da hayatı felç ediyor, Ukrayna’daki yönetimleri bir şekilde Rusya’nın varlığını hesaba katmak zorunda bırakıyordu.

ÜRETİMDEKİ DÜŞÜŞ ETKİLEDİ

Ancak bu sefer böyle olmadı. Bir kere Ukrayna, savaştan önce de Rus doğalgazının alımını durdurmuştu ve şu anda Ukrayna sanayisi, ülke topraklarında çıkan doğalgazla yetinebiliyor. Ne var ki Ukrayna’nın Rus doğalgazına ihtiyacının şimdilik ortadan kalkmasında sanayi üretiminin epey düşmesinin de büyük payı var. Yani, gelecekte Ukrayna ekonomisi normale döneceği zaman, Rus doğalgazına ihtiyaç yeniden ortaya çıkabilir.

TÜRKİYE’NİN HASSAS KONUMU

Fakat bu sefer, Avrupa’da hayat felç olmadı. Çünkü birincisi, Ukrayna doğalgaz naklinde kilit ülke konumunu çoktandır kaybetti. Son 20 yılda Rusya, bir taraftan Kuzey Akım’ı, diğer taraftan TürkAkım’ı inşa etmiş ve Ukrayna’nın ağırlığını epey azaltmıştı. Kuzey Akım, bu savaşta sabotaj uğrayınca Türkiye’nin ağırlığı arttı. Şimdi de Rusya, Ukrayna insansız hava araçlarının TürkAkım hattının kompresörlerine saldırdıklarını, bu girişimin de son anda savuşturulduğunu söylüyor. Burada kim haklı bilinmez, fakat Türkiye’nin hassas konumunu bu son gelişmeler bile göstermeye yetiyor.

İkincisiyse Avrupa’nın Rus doğalgazına bağımlılığı giderek azalmış, 2024 sonunda yüzde 18’e kadar düşmüştü. Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının ardından, Rusya’nın Avrupa piyasalarından dışlanmasıyla oluşan boşluğu, ABD ve Norveç gazı dolduruyor, ki bu da ABD’nin bu savaşın sürmesini neden bu kadar istediğini açıklayan nedenlerden biri.

Ukrayna yönetimi, transitin durdurularak Rusya’nın yılda en az 5 milyar dolardan mahrum bırakıldığını söylüyor. Buna karşılık Ukrayna basınında bazı uzmanlar, bu durumun Ukrayna’ya da zarar verdiğini ve Ukrayna’nın bir zamanlar geçiş ülkesi olmanın avantajlarından yararlanırken şimdi cephe ülkesine dönüşerek zarara uğradığını ifade ediyor ve savaştan sonra eski durumun yeniden sağlanmasını umduklarını belirtiyorlar. Barış hemen yarın gelmeyebilir, ancak Ukrayna basınında savaş sonrasında Rusya’yla yeniden ekonomik ilişkilerin kurulmasından bahseden yazıların çıkmaya başlaması, buralarda atmosferin değişmeye başladığını gösteriyor.