Kırım Tatar Milli Meclisi üyesi ve İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gayana Yüksel’in başkanlığında 20 Ağustos’ta Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği’nde, dün Kırım Derneği’nde düzenlenen “Kadın Aydınlanmasının Öncüllerinden Şefika Gaspıları” adlı panelle ilk başarı yapıldı.
Etkinliğe ilk Türk kadın milletvekillerinden Şefika Gaspıralı’nın torunu Gülnara Seitvaniyeva da katıldı. Etkinlik öncesi Birliğin başkanı Gayana Yüksel ve birliğin yöneticilerinden Dr. Serra Menekay Cumhuriyet’e yaptığı röportajla birliğin amaçlarını açıkladı.
‘TÜRKİYE’DE VE KIRIM’DA KADINLAR ÇALIŞKAN’
Gayana Yüksel, doğumunun kökeninin 2016’da “Şefika Gaspıralı Kadın İnsiyatifi”ne dayandığını belirterek, “Dernekte olan kadınlar ve çocuk halk dansları alınırda yer alan çocuklar velileri bu insiyatifte çalışmalarını sürdürdü. O zaman bu yana belli çalışmalar yapıldı. Kırım’daki bazı toplantılara katıldılar. Türkiye’ye geldiğimde şunu gördüm; burada da, Kırım’da da kadınlar çok çalışıyor. Çok becerikli. Mükemmel düzeyde hem sosyal hayatta, hem çalışma yeteneğine sahipler. Durumun böyle dönemde bu alınması yeni bir düzeyde gerçekleşmesinin düşünülmesi. Böylece 20 Ağustos’ta Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği’ni kurduk. Türkiye’nin düşüncelerine göre bir dernek kurarak yola çıktık” dedi.
‘KADIN MÜCADELESİNİN DİNİ, DİLİ, IRKI YOK’
Birliğin uluslararası kadın sorunlarına odaklanacağını belirten Yüksel, “Birliğimiz bir Kırım-Tatar derneği. Ama sadece Türkiye ve Kırım’daki kadınlar özelinde çalışmayacağız. İşimizi büyütüp uluslararası platformda çalışmak istiyoruz. kapasite seçenekleri ve seçenekleri düşük değil. Bu nedenle bu şekilde yapmamak daha da büyütmemiz lazım” diye konuştu. Derneğin ayrıntılarıyla ilgili konuşan Dr. Menekay ise “Örneğin Filistin’de acı verebilecek kadınları, Uygur Özerk Bölgesi’nde baskı altında bulunan kadınları da kapsamak istiyor. Bütün dünyada kadın ölümüyle ulaşan kadınları temsil etmek istiyoruz. Bizim nüvesi Şefika Gaspıralı’dan çıktığı için Kırım özelliğinde duruyor gibi gözükse de Kırım özelinde kalmak istemiyoruz. Çünkü Şefika Gaspıralı’nın kadınların mücadelesinde önerileri var. Bunları yaymak istiyoruz. Kadın özelinde bu işi büyütmek istedik. Çünkü bu mücadelenin dini, dili, ırkı yokluğu” kullanıldı.
‘ULUSLARARASI KONULAR TÜRKİYE’DE FARKLI ALGILANIYOR’
Dünyanın her bölgesinde kadın haklarının gasp edildiğini vurgulayan Yüksel, “Ben Ukrayna’dan geliyorum. Ortodoks bir ülke. Burada da kadınların sorunları var. Kadın teşkilatı olarak izlediğimiz birinci yol, bu sorunları tartışıyoruz. Bu sorunları tespit edip etmemek, konuşmak. İkincisi eğitim. Bu konunun eğitim çok önemli. Eğitimleri sadece kadınlar arasında vermek de yeterli olmuyor. Toplum eğitiminden bahsediyoruz. Üçüncüsü bu çalışmalar diğer uluslararası örgütlerle ortaklaşa çalışmak ve dördüncüsü devletle çalışmak. Çünkü devletten ve toplumsaldan karşılık gelmezse bu konular konuşulmuyor. Toplumun konumu çok önemli” ifadeleriyle derneğin analizi özetledi. Yüksel, derneğin yeni yapılanmalarının yanı sıra ABD, Romanya ve Polonya’da temsilciliklerin açıldığını aktardı. Menekay, Kırım Türklerinin 20 farklı ülkede yaşadıklarını anımsatarak, “Bizin avantajımız böylesine geniş bir altyapımızın olması. Bu evde Kırım dernekleri var. Biz sürekli bu dernekleri taze olarak çalışıyoruz. Altyapıyı satın alarak hızlı büyümeyi hedefliyoruz. Bu bir maya bize olacak” dedi.
‘TÜRK KADININI ANLATMAK İSTİYORUZ’
Türk tarihinde kadın önderlerin olduğunu vurgulayan ikili; tarihi dokuların kadın hareketine aktarılması gerektiğini belirtti.
Menekay, “Bu arada çok önemli. Sanatçı Pınar Ayhan’la birlikte sahneye çıkardığımız ‘Mızrak Duruşlu Kadınlar’ oyunu tam da Türk kadının varlığını anlatan bir oyun. Tomris Hatun’dan alıp Şefika Gaspıralı’lardan alıp Kadın Milli Voleybol Takımı’na kadar getiriyoruz. Birlik olarak da aralıklı etkinliklerden birisi bu gösterimin İngilizce versiyonunun Ankara’daki tüm operasyon misyonuna gösterilmesi olacak. Bunu sadece bize değil, dünyaya göstermek istiyoruz. Biz zaten bilgiler, DNA’mızda var bu” dedi. Şefika Gaspıralı çok önemli bir isim olduğunu ve gerekli önemin gösterilmediğini aktaran Yüksel, “Türk tarihinde Şefika Gaspıralı gibi çok fazla isim var. Bunları uluslararası kamuya da anlatmak istiyoruz” diye konuştu.
ŞEFİKA GASPIRALİ KİMDİR?
Kırım Türkü fikir adamı, eğitimci ve yayımcı İsmail Gaspıralı’nın kızı olan Şefika Gaspıralı 21 Kasım 1886 tarihinde Kırım’ın Bahçesaray şehrinde doğdu. İyi bir eğitim alan Şefika Gaspıralı, meslek hayatında bir gazeteci ve editör olarak başladı, Rus İmpartorluğu’nda Türkçe konuşan gazete olan “Tercüman” gazetesinin yönetimini üstlendi. Şefika Gaspıralı, Rus İmpartorluğu’nda pek fazla önemsenmeyen Türk kadınının uyanışı için tüm yaşamı boyunca okulları, seçenekleri ve siyasal katılım çabaları ile mücadele etti. Türk kadınının onun erkek egemen bir yönetim ve toplumsal anlayışında hukuki açıdan, toplumsal ve kültürel açıdan eşitlenmesi amaçlanmıştı.
Şefika Gaspıralı, kısa ömürlü Kırım Halk Cumhuriyeti’nin I. Kırım Kurultayı’nın ilk milletvekillerinden biri oldu. Böylece millertvikili seçilen ilk Türk kadını oldu. Şefika Gaspıralı 1919’da iki küçük çocuğuyla birlikte ölüm tehlikesi altında Kırım’dan Azerbaycan’a kaçtı. Azerbaycan’ın da Kızıl Ordu tarafından işgal edilmesiyle TBMM Bakü Temsilcisi Memduh Şevket Esendal’ın elinden Türkiye’ye göç etti. Şefika Gaspıralı Türkiye’de sosyal ve kültürel etkinliklerini sürdürdü. 1975 tarihinde İstanbul’da hayatı yitirildi.