Suriye’de yeni devir: Esad devrildi, muhalifler Şam’da… Esad Rusya’ya kaçtı

Suriyeli muhalif güçlerin 27 Kasım’da başlattığı sürpriz taarruz harekâtı 12 gün içinde başşehir Şam’a ulaştı. Evvelki gün başşehri birçok cepheden kuşatan Hayat Tahrir Şam (HTŞ) ve Suriye Ulusal Ordusu’nun (SMO) yanı sıra çeşitli rejim zıddı kümelerin oluşturduğu muhalif güçlerin, Şam’ın güney banliyölerine girmesinin akabinde rejim güçleri pek çok noktadan çekilmeye başladı. Evvelki akşam saatlerinde başşehrin birçok mahallesinde rejime karşı ayaklanan halk sokağa dökülürken, rejim güçleri de Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve memleketler arası havalimanından çekildi. Dün öğlen saatlerinde muhaliflerin kuşattığı bir başka kıymetli kent olan Humus’un merkezinde de denetim muhaliflere geçti.

‘YENİ BİR DEVİR BAŞLIYOR’

Gecenin ilerleyen saatlerinde rejim lideri Beşar Esad’ın Şam’dan kaçtığı haberlerinin çıktığı sıralarda muhalif güçler kent merkezine girdi. Sabah erken saatlerde rejim Başbakanı Muhammed Gazi El-Celali, hükümetin muhaliflere devredilmesi konusunda anlaşmak için hazır olduğu bildirisini paylaşırken, muhalifler de kısa müddet sonra devlet televizyonundan Şam’ı kurtardıkları ve Esad rejimini devirdikleri açıklamasını yaptı. Muhaliflerin yaptığı açıklamada “50 yılı aşkın müddettir Esad rejimi altındaki zulüm ve 13 yıldır devam eden hatalar, tiranlık ve zarurî göçün akabinde bugün bu karanlık sürecin bittiğini ve Suriye için yeni bir periyodun başladığını duyuruyoruz” sözleri kullanıldı.

SARAYINI YAĞMALADILAR

Muhalifler başkentte denetimi ele geçirmelerinin akabinde rejimin siyasi tutukluları tuttuğu ve azaplarla gündeme gelen Sednaya hapishanesindeki mahkûmları da özgür bıraktıklarını açıkladı. Rejimin yıkılmasının akabinde on binlerce kişi sokaklara dökülüp kutlamalar yaptı. Suriye kentlerinin yanı sıra Türkiye ve Ürdün başta olmak üzere dünya genelinde milyonlarca Suriyeli sığınmacının dağıldığı ülkelerde sevinç şovları yaşandı.

SOKAĞA ÇIKMA YASAĞI

Başkent Şam’da da beşerler sokaklara dökülürken, muhalif güçler, dün öğlenden sonra saat 16.00’dan bu sabah saat 05.00’e kadar geçerli olmak üzere sokağa çıkma yasağı ilan etti. Yasağın asayişi sağlamak için yürürlüğe konduğu düşünülüyor. Dün sabah saatlerinden itibaren sokaklara dökülen beşerler bir yandan sevinç şovları düzenlerken öteki yandan Esad’ın Cumhurbaşkanlığı Sarayı ve İran’ın Şam Büyükelçiliği binaları muhalif güçler ve halk tarafından basılarak yağmalandı. Esad’ın konutuna giren halk buradaki eline geçirdiği her eşyayı yağmaladı. Tavandaki avizelerin bile söküldüğü imajlar dikkat çekti.

ESAD RUSYA’YA SIĞINDI

Dün sabah saatlerinde Esad’ın ve üst seviye kurmaylarının akıbetiyle ilgili farklı senaryolar ortaya atıldı. Savunma Bakanı Ali Mahmud Abbas, Suriye İçişleri Bakanı Muhammed Rahmun, Dışişleri Bakanı Bessam Sabbağ ile iktidardaki BAAS partisinden üst seviye yöneticilerle birlikte Şam’ı terk eden rejim önderinin evvel Moskova’ya gittiği öne sürüldü. Daha sonra Şam’dan ayrılan ve Humus üzerinde radardan kaybolan Suriye Hava Yolları’na ilişkin 9218 uçuş numaralı İlyushin76 uçağında olduğu sav edilen Esad’ın ölmüş olabileceği tez edildi. Uçağın düşürüldüğü öne sürüldü. Lakin dün akşam saatlerinde Rus resmi haber ajansı TASS, Esad’ın Rusya’da olduğunu, insani münasebetlerle ailesi ve kendisine sığınma hakkı tanındığını yazdı.

“ANLAŞARAK GİTTİ”

Bu ortada dün öğlenden sonra Rus Dışişleri’nden yapılan açıklamada, “Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad, Suriye topraklarında faaliyet yürüten silahlı kümelerle evvelki gün direkt temas kurarak görüştükten sonra vazifesinden ayrılmayı ve ülkeyi terk etme kararını aldı. Suriye’den ayrılmadan evvel ülke idarenin kan dökülmeden devredilmesi talimatını verdi” sözleri kullanıldı.

SURİYE BAŞBAKANI ULULUĞU HTŞ İLE İŞBİRLİĞİ YAPIYOR

– Suriye’de silahlı muhalif güçlerin başşehir Şam’da denetimi sağlamasının akabinde ülkeden ayrılmayan Başbakan Muhammed Gazi El-Celali, sabahın birinci saatlerinde yayınladığı iletide halkın seçeceği rastgele bir idareyle iş birliğine hazır olduğunu söyledi. Ululuğu, paylaştığı görüntü bildiride “Evimdeyim, hükümeti devretme konusunda takviye vereceğim. Devlet kurumlarının korunması davetinde bulunuyorum” tabirini kullandı. Daha sonra Celali’nin silahlı muhaliflerin refakatiyle iktidarı devretmek üzere konutundan ayrıldığı görüldü.

Muhammed Gazi El-Celali

COLANİ’DEN MESAJ

HTŞ Lideri Ebu Muhammed Colani de iktidar devrilene kadar devlet kurumlarının mevcut Suriye Başbakanı Muhammed Celali’nin nezaretinde kalacağını söyledi. Colani, Celali’nin de misyonda kalmaya ve tüm hükümet işlerini düzenlemeye devam ettiğini açıkladı. Suriye Muhalefet Koalisyonu da iktidarın tam yürütme yetkisine sahip bir süreksiz idare organına devredilmesini sağlamak için çalışmalarını sürdüreceğini duyurdu. Koalisyon, Suriye hükümetini devirme uğraşı etabından, Suriye’yi ortak bir formda inşa etme gayreti basamağına geçtiğini belirtti.

PKK/YPG’DEN HTŞ’YE MESAJ

Terör örgütü PKK’nın Suriye uzantısı PYD/YPG’nin lideri ‘Mazlum Abdi’ kod ismiyle bilinen Ferhat Abdi Şahin, Şam rejiminin yıkılışına ait, “Otoriter rejimin çöküşüne şahit olduğumuz Suriye’de tarihi anları yaşıyoruz” açıklamasını yaptı. Terörist Şahin, kelam konusu değişikliğin, tüm Suriyelilerin haklarını garanti altına alan, demokrasi ve adalete dayalı yeni bir Suriye’nin inşası için bir fırsat olduğunu belirtti. Evvelki gün PYD’nin eşbaşkanı Salih Müslim, Suudi El Arabiya’ya konuşmuş ve “HTŞ ile diyaloğa hazırız” demişti.

İSRAİL SURİYE’DE İŞGALİNİ GENİŞLETTİ

– İsrail ordusu, Suriye’de Esad rejiminin devrilmesiyle işgal altında tuttuğu Golan Dorukları ve Suriye toprakları ortasındaki tampon bölgeye yeni kuvvetler konuşlandırdı. Ordunun hareketinin akabinde İsrail-Suriye sonuna giden İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Esad rejiminin düşmesinin İsrail’in İran ve Hizbullah’a vurduğu darbelerin ‘zincirleme reaksiyonu’ olduğunu söyledi. İsrailli başkan ayrıyeten Suriye ile İsrail ortasındaki tampon bölgeyi ele geçirdiklerini ve bu bölgeye dair 50 yıllık mutabakatın Esad rejiminin devrilmesiyle birlikte geçersiz olduğunu savundu. Öte yandan İsrail Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi yaptığı açıklamada, “Bu geceden itibaren ana savaş cephesi Suriye’ye taşınacak. Suriye cephesinde savaşmaya başlayacağız ve kimsenin hudutlarımıza ulaşmasına müsaade vermeyeceğiz” dedi.

BAYRAK DA DEĞİŞTİ

Esad rejiminin düşmesiyle birlikte Suriye bayrağı da değişti. Esad idaresi, 1958’de Birleşik Arap Cumhuriyeti devrinden miras kalan kırmızı-beyaz-siyah üç renkli bayrağı kullanırken, muhalifler ise bağımsızlık periyoduna ilişkin yeşil-beyaz-siyah üç renkli ve üç yıldızlı bayrağı tercih ediyordu. Suriye Arap Cumhuriyeti’nin birinci bayrağı olan bayrak, artık Suriye’nin yeni bayrağı olarak kabul ediliyor. Şam’ın yurtdışındaki birçok büyükelçiliğinde de yeni bayrak kullanılmaya başlandı. Bayrağın yeşil kısmı Râşidîn Halifeliği’ni, beyaz Emevileri ve siyah da Abbasileri sembolize ediyor. Yıldızlar ise ülkedeki ülkedeki üç başka bölgeyi temsil ediyor. Birinci yıldız Halep, Şam ve Deyrizoyr’u ikinci yıldız Cebel Dürzi’yi, üçüncü yıldız da Lazkiye bölgesini simgeliyor.

61 YILLIK BAAS ZULMÜ SONA ERDİ

– Muhaliflerin Şam’da denetimi sağlamasıyla Baas Partisi’nin 61 yıllık kanlı iktidarı son buldu. Baas Partisi 1947’de Suriyeli öğretmen olan ve radikal Arap milliyetçiliğiyle taraftar toplayan Mişel Aflak tarafından kuruldu.

– Hafız Esad’ın da yer aldığı Baas destekçisi bir küme 1963’te iktidarı ele geçirdi. Mişel Eflak üzere sivil Baasçılar ile Esad üzere genç subaylar ortasında çıkan görüş ayrılığı pan-Arap hareketinde bölünmeye yol açtı.

ÜLKEYİ ELE GEÇİRDİ

– Hafız Esad ise 1970’de kendi darbesini yaptı. 1973’de Suriye anayasası değiştirilerek Baas Partisi’ne “devletin ve toplumun lideri” olarak eşsiz bir statü verildi ve Baas kamu hayatının tüm alanlarına müdahil oldu.

– Muhalefetin bastırıldığı bir periyotta Sünni İslami kümeler ortaya çıkarken Baaslı siyasetçilere yönelik hücum sonrasında rejimin Hama’ya kanlı baskını geldi. 1982’de rejimin Hama baskınında 10 bin ile 25 bin kişi katledildi.

RUSYA DAYANAK VERDİ

– Babası Hafız Esad’ın vefatı üzerine 2000’de iktidara gelen Beşar Esad’ın ıslahat vaatleri de boş çıktı. 2012’de yapılan anayasa değişikliği de bir uzlaşma ortamı yaratmazken, rejimin muhalifleri kanlı bir biçimde bastırmaya kalkması iç savaşı harladı.

– Esad savaşı kaybetmek üzereyken 2016’da Rusya’nın askeri müdahale yardımıyla muhalifleri Humus’tan çıkaran rejim, muhalifleri İdlib’e sıkıştırdı.

– Bu devirde ülke haritası rejim, muhalifler ve terör örgütü PKK/YPG bölgeleri diye ayrılırken, muhaliflerin 27 Kasım’da başlattığı harekât Esad’ın ipini çekti.

‘EY DOKTOR BURAYA KADAR’

– Suriye’de halk hareketi 15 Mart 2011’de ülkenin güneyinde Deraa’da bir küme öğrencinin okul duvarına ‘Ey doktor sıra sende’ yazmasıyla başladı. Arap baharında önderlerin devrildiği günlerdi. Aslında göz hekimi olan ve babasının halefi görülen kardeşi Basil’in trafik kazasında ölmesi üzerine iktidara gelmek zorunda kalan Beşar Esad’a yönelikti bu kelamlar. O vakitten bu yana geçen 13 yılda ulusal uzlaşı ismine pek bir adım atmayan Beşar Esad, İran ve Rusya üzere hamilerinden dayanak gelmeyince devayı ülkeyi terketmekte buldu.

DÜNYA NASIL REAKSİYON VERDİ 

– Beşar Esad rejiminin devrilmesiyle 13 yılı aşkın müddettir devam eden iç savaşın akabinde Suriye yeni bir periyoda girerken, dünyadan da Suriye’deki tarihi gelişmelere ait açıklamalar geldi.

BIDEN: NİHAYET ESAT REJİMİ ÇÖKTÜ

ABD Başkanı Joe Biden: ”Nihayet Esad rejimi çöktü. Moskova’da olduğu raporları geliyor. Rejimin çöküşü temel bir adalet eksikliğinin sonucudur. Uzun müddettir acı çeken Suriye halkı için daha yeterli bir gelecek inşa etmek ismine tarihi bir fırsat. Esad’ın hesap vermesi gerekiyor.”

TRUMP: RUSYA KORUYAMADI

AB’nin Seçilmiş Başkanı Donald Trump: “Esad gitti. Ülkesini terk etti. Onun koruyucusu (Vladimir) Putin liderliğindeki Rusya artık onu korumakla ilgilenmiyor… Rusya ve İran şu anda zayıflamış durumdalar; biri Ukrayna ve berbat iktisat yüzünden, oburu ise İsrail ve savaştaki başarısı yüzünden.”

AB: OLUMLU BİR GELİŞME

AB Dış Bağlar Temsilcisi Kaja Kallas: “Esad diktatörlüğünün sona erişi uzun müddettir beklenen olumlu bir gelişme. Bizim önceliğimiz bölgede güvenliği temin etmek. Suriye ve bölgedeki tüm yapan ortaklarla çalışacağım.”

MACRON: SURİYE’YE SAYGILAR

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron: “Barbar devlet sonunda çöktü. Suriye halkına, onların yüreklerine ve sabırlarına hürmetlerimi sunuyorum.”

TAHRAN: DİYALOG ŞART

İran Dışişleri Bakanlığı: “Askeri çatışmaların bir an evvel sona erdirilmesi, terörün önlenmesi ve tüm Suriye halkını temsil eden kapsamlı bir hükümetin oluşturulması için Suriye toplumunun tüm bölümlerinin iştirakiyle ulusal diyalogun başlatılması gerekiyor.”

BM: HTŞ Terör LİSTESİNDEN ÇIKARILABİLİR

BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen: “Belirli şartların sağlanmasıyla HTŞ terör listesinden çıkarılabilir.”

ABD: TÜRKİYE İLE ANGAJMAN İÇİNDEYDİK

Üst seviye bir ABD yetkilisi, isminin zımnî kalması şartıyla gazetecilere açıklamalarda bulundu. ABD’li yetkili; ABD’nin, Suriye’deki gelişmelere ait Türkiye’yle tam angajman içinde hareket ettiğini, bunların yapan tesirleri olduğunu tabir etti. Suriye’deki gelişmeler ışığında halihazırda temel odak noktasının “yeni bir Suriye” ve Esad rejiminden uzaklaşma olduğunu lisana getiren yetkili, herkesin daha âlâ bir Suriye için ağır uğraş sarf etmesi gerektiğine işaret etti. Yetkili, Türkiye ve ABD’nin bu süreçte tam angajman içinde hareket ettiğini kaydetti. Bu çerçevede ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, CIA Yöneticisi Bill Burns ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Türk mevkidaşlarıyla görüşmeler yaptığını bildiren yetkili, bu görüşmelerin yapan tesirleri olduğunu söyledi.