Türkiye’nin 2024’teki dış politikasına İsrail’in bölgeye yayılan saldırıları damga vurdu

2024’te Türk dış politikasında İsrail’in Gazze’nin ardından tüm bölgeye sıçrayan saldırıları, Avrupa’dan silah satışları ve eksen kayması tartışmaları belirleyici oldu.

ORTADOĞU

Şubat ayında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, öncesinde “katil” diye seslendiği Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es Sisi ile 12 yılın ardından Kahire’ye giderek görüştü. 14 Mart’ta Türkiye ve Irak arasında Yüksek Düzeyli Güvenlik Mekanizması’nın üçüncü toplantısı yapıldı.

Erdoğan nisan ayında 13 yılın ardından ilk kez Irak’ı ziyaret etti. Terör örgütü PKK’ye ilişkin “ortak tehdit” tanımlaması ileri taşındı. PKK, Irak’ta “yasaklı örgüt” kategorisine alındı. Türkiye’nin Ortadoğu ile politikalarına İsrail’in Gazze’ye ve Lübnan’a saldırıları damga vurdu. Ankara, temmuzda İran’da uğradığı suikast sonucu ölen eski Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye için bir günlük ulusal yas ilan etti.

Ağustos ayında Türkiye, Güney Afrika’nın Uluslararası Adalet Divanı’nda İsrail aleyhine açtığı soykırım davasına müdahil olmak için başvuru yaptı. Gazze katliamları öncesi yumuşama yolunda giden Türkiye-İsrail ilişkileri onarılması zor derecede bozuldu. 2024 gündemi, Suriye’de 8 Aralık’ta Esad yönetiminin devrilmesiyle birlikte farklı bir yöne evrildi. Ankara, Suriye’de değişim yaşanmadan birkaç ay öncesine kadar dönemin cumhurbaşkanı Beşşar Esad’a, Türkiye’nin şartlarını kabul etmesi halinde normalleşme teklif etti.

Ankara’nın desteklediği Suriye Milli Ordusu ve cihatçı terör örgütü Heyet Tahrir Şam’ın başını çektiği muhaliflerin, yönetimi devirmesinin arkasında Ankara olduğu yorumları yapıldı. Türkiye’nin Şam Büyükelçiliği 12 yılın ardından açıldı. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 22 Aralık’ta Şam’da HTŞ lideri Ahmet eş Şara (Colani) ile bir araya gelerek ortak basın toplantısı düzenledi.

AVRUPA

Ağustos ayında Fidan, Türkiye’nin 5 yıl sonra ilk kez davet edildiği Avrupa Birliği (AB) Gayriresmi Dışişleri Bakanları Toplantısı’na katıldı. Ankara, AB üyeliğinin Türkiye için stratejik hedef olmaya devam ettiği anlatısını yinelerken Brüksel, Türkiye’nin birçok alanda gelişme kaydetmediğini açıkladı.

AB Komisyonu’nun 2024 Genişleme Paketi’nde yer alan raporda, birliğin Türkiye’de temel haklar, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne ilişkin kaygılarının devam ettiğine işaret edildi. Raporda Türkiye’nin Hamas’ı tanımlayış şekli, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına uyulmaması ve yerel yönetimler üzerindeki baskı eleştirildi.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 17 Aralık’ta Ankara’yı ziyaret etti. Görüşmenin ana gündem maddesini Suriye ve göçmenler oluştururken Leyen, askıya alınan Türkiye’nin AB’ye katılım sürecinin yeniden başlatılmasına değinmedi. Ekimde uzun zamandır Ankara’ya ambargo uygulayan Almanya, Türkiye’ye 336 milyon Avro değerindeki silah satışına onay verdi.

Ankara, Almanya’nın ayrıca 4.5 nesil Eurofighter jet satışına onay verdiğini açıkladı.

Fidan, Yunan mevkidaşı Yorgos Gerapetritis ile kasımda Atina’da bir araya geldi. AB, iki komşunun ilişkileri güçlendirme adımlarını olumlu karşıladı.

ABD

Haziran ayında Rusya’nın dönem başkanlığını yaptığı BRICS’in genişletilmiş toplantısına katılan Fidan, Türkiye’nin platforma katılım tartışmalarına ilişkin “İlişkimiz var, müzakerelerimizi yapıyoruz” dedi. Erdoğan ise ekimde BRICS zirvesine katılmak için gittiği Kazan kentinde, “Türkiye olarak BRICS ile ilişkilerimizi geliştirmek istiyoruz” dedi. Rusya Devlet Başkan Yardımcısı Yuri Uşakov, eylülde “Türkiye, BRICS’e tam katılım için resmi başvuruda bulundu, değerlendireceğiz” açıklamasında bulundu. Türkiye’nin dış politikada eksen kayması yaşadığı yönünde yorumlar sık sık gündeme geldi. Dönemin ABD Büyükelçisi Jeff Flake, BRICS’i kast ederek “Orada, özellikle de Batı’nın uyguladığı yaptırımlar nedeniyle fazla bir gelecek yok” dedi.

Türkiye’ye F-16 tedariki konusunda ilerleme kaydedildi. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ise F-35 programına dönüşün sinyallerini vererek ABD’nin artık S-400’leri sorun etmediğini söyledi. ABD seçimlerini kazanarak 20 Ocak’ta Beyaz Saray’a geri dönmeye hazırlanan Donald Trump ise Ankara’nın desteklediği muhaliflerin Esad hükümetini devirdiği Suriye’de Türkiye’nin kilit rol oynayacağını savundu. Trump’ın ABD’nin Suriye’den çekilebileceği yönündeki geçmişe dönük açıklamaları ve Türkiye’nin taleplerine eskiye oranla sıcak baktığı yorumları ilişkileri yumuşattı ancak Washington’ın kararlarının müstakbel başkanın koltuğa oturmasının ardından şekillenmesi bekleniyor.