‘Korkmamız, telaş duymamız, üzülmemiz, yas tutmamız, son derece normal’

Kadına güçlü bir çaba gösterirken, genç kızlara hatta boşanmalara yönelik vahşet haberleriyle sarsıldık. Sokakta her gün başını okşadığımız köpeklerin çöp torbalarında vefata terk edildiğine söylendiği söylendi. Saf beşerler terör saldırısında hayata veda etti. Ve hepsi sanat geçmişte yaşadı. Tüm bu olup bitenler karşısında herkese farklı yansılar veriyor. Ortamızda kendini konutuna kapatan da var, tam zıddı olayları yadsıyarak ruh sıhhatini koruyabileceğini düşünerek… Bu bahiste aklımıza giriş yapmanızı sağlayan psikiyatr, psikoterapist Uzm. Dr. Şahut Duran ve klinik sıhhat psikoloğu Faruk Bozkır’a yöneltik.

‘Tüm canlar görülebilen iplerle bağlıdır’

◊ ‘Kadınlar öldürülürken hayvanlara mı üzülüyorsun’ ya da ‘Bebekler öldürülürken kızlar için mi telaşlılar’ üzere, kaba bir tabirle acıları yarıştırmak nasıl bir ruh halinin sonucudur?

Şahut Duran:Bunlar aslında bir tıp savunma düzeni ya da çaresizlik tabiri olabilir. Bu, yaşayacağı bir acıyı başkasından daha değerli, yaşadıkça ruhsal tansiyonun sonuçlarıdır. Acıların yarıştırılması, empatinin sağlamlaşmasına ve toplumsal dayanıklılığın zayıflamasına yol açabilir. Her ne kadar farklı parçaların kıyaslanması yerine, her birinin kendi başına değerlendirilmeye ve toplumsal bir analiz üretmeye bedel olduğu unutulmamalıdır.

Faruk Bozkır:Yaşamımızda her şeyi, tüm canların, görünür iplerle birbirine bağlı olduğunu ve bütün bu olayların da çözülebilir irtibatlı olduğunu düşünmeliyiz. Zira kadına şiddet uygulayan bir insan önceki tabiata, hayvana şiddet uygulamıştır, sonra beşere şiddete dönüşmüştür. Biliminsanı Edward N. Lorenz’in teorisindeki ‘bir kelebeğin kanat çırpması dünyanın öbür ucundaki fırtınaya yol açabilir’ kayıt da unutmamak gerekir. Cihanın, tabiatın, insanın, canların büyük bir ekosistem olduğunu düşünmeli ve tüm olayların büyüme kontaklı olduğunu da ihmal etmemeliyiz. Önyargıların ortadan kaldırıldığı, beşere yönelik sevginin ve hürmetin ön planına tabi bir kültür, küçük yaşların, toplumdan itibaren benimsetmeliyiz.

◊ Peş peşe şiddet olaylarına karşı hangi hisleri hissediyorsunuz olağan?

Faruk Bozkır:Yaşamın olağan olaylarında kendi başlarına gelebileceğini düşünebilecekleri olayların sık sık yaşanması ‘Acaba benim de sevdiklerimin de başına yapılabilecekler mi’ olarak adlandırılan beşerler kendi güvenliklerine yönelik önemli bir tehlikenin var olduğunu hissederek travmatik olarak verilebilirler. Bunlar neler olabilir? Hayatlarını eski haliyle sürdürmenin tehlikeli olabileceğini düşünerek bir içeri kapanma devrilebilirler. Rutinleri, beslenmeleri, uykuları bozulabilir. Bu olayı çok düşünmek, bir takıntı haline getirmek ya da daima bu olayı tartışmak üzere bir araya getirerek ruminatif (tekrarlayan) dağıtırlar. Çok dikkat edilen alan da hiç dikkate alınmayan durumlarda bu olaylardan etkilenmiştir. ‘Doğrusu nedir’ belgelerinin karşılığını tekrar kişilerin bireye değiştirdiği değişiklikler ancak insanların yaşadıkları hislerin, niyetlerinin ve davranışlarının işleyişinin var olması, içgörü iyileştirmesi bence çok değerli. Zira hisleri paylaşmak, o hislerin altında yatan niyetlerin varmak, kendi hayatıyla ortadaki kontakları bulabilmek,
o neden-sonuç tutucunu
ortaya çıkarabilmek sağlıklı yansılar vermenin de önünü sağlar.

Şahut Duran:Daima olarak vahşet ve şiddet içeren olaylara maruz kalmak, insanların duygusal dayanıklılıklarını zorlayabilir ve bir tür travmatik gerilim yaratabilir. Bu travmalara maruz kalan yansıların zamanları ile süreklilik kazanması, işlevselliğin bozulması (iş randımanının serbest bırakılması), ruhsal yansıların gücünün giderek artması (çökkünlük ve korku şikayetleri) bir ruhsal bozukluğun bozulması manasına gelir. Bu ruhsal tesirlerin, bu travmaların yarattığı etkilenmenin boyutu da
Yaşanan travmanın başarısızlıklarının ortaya çıkmaması, belirsizliğin devamı, adaletin gerçekleşmesiyle de bağlıdır. Genel olarak katliamlar, katliamların yine yaşanmasını önleyecek düzenlemelerin yapılmaması, bu davranış davranışları, cezalara, gerçek giden adalet süreci travmanın tesirlerinin giderek artmasına, kalıcılaşmasına yol açar.

‘NORMALLEŞTİRMEYİN’

◊ Bu olaylarla sık sık karşılaşmak yaşananları olağanlaştırmaya de neden olur mu? Sağlıklı bir durum mudur?

Şahut Duran:Bu olayların yaşanması, zaman ile bu durumlara duyarlı hale gelmesine, yani olağanlaştırma tesirine neden olabilir. Bu, ruhsal bir savunma düzenidir. İnsan zihni her zaman travmayla çıkmakta zorlandığında, olumsuz olaylara karşı bir cins ‘duyarsızlık’ geliştirebilir. Lakin bu olağanlaştırma süreci aslında sıhhatsiz olabilir; zira toplumsal düzeyde empati ve sorumluluk hissinin kuruluşuna yol açabilir. Empati eksikliği, toplumsal bağların zayıflamasına ve bunların daha yaygın hale gelmesine yer hazırlayabilir.

Faruk Bozkır:Sık sık bu tip olaylar olması bize gereken reaksiyonları vermememize neden olursa bu bizim duyarlı olmadığımız manasına gelir. Duyarsızlaşmak da toplumsal olarak bu sorunları çözmemizi zorlaştırır. O, tüm olayların gerçekliğiyle kıymetlendirmek, geniş kapsamlı manalaştırılan, hislerimizi, kanlarımızı paylaştıran ve toplumla birlikte dayanışarak, yalnız olmayanları, tüm topluluğun tehdit altında bölünmüş hareket bölümleri. Normalleştirmemeliyiz.

‘YILGINLIK, SİNMEK, PANİK YAPMAK GERÇEK OLMAZ’

◊ Tüm bunlar yaşanırken bir de Ankara’daki terör olayıyla sarsıldık. Terör olaylarını ferdî olayları biçimlendirerek mi tesirler bizi?

Şahut Duran:Terör, çoklukla ferdî bir olay olduğundan çok yaygın, yaygınlaşan kaygı ve panik yaratmayı emeller ve genel çapta bir güvensizlik hissi uyanır. Ayrıyeten terör saldırıları politik ya da
İdeolojinin bir ileti taşıması ve toplumda geniş kapsamlı bir travmaya yol açması mümkündür. Öte yandan ferdî cinayetler ya da vahşet olayları, daha çok ferdi travmalar yaratabilir. Terör saldırıları sonrasında toplumsal düzeyde birlik olma gücü daha fazla öne çıkarken, diğer şiddet olaylarında beşerler daha ferdi kalplerde görülür ve buradaki bölgelerde farklılaşır.

Faruk Bozkır:Alışılmış ki korkmamız, telaş duymamız, üzülmemiz, yas tutmamız son derece olağan. Hislerimizi paylaşmamız bize güzel hissettirir. Alışılmış ki acılarımız geçmez, imzaları bitmez. Bunun için olmalıyız. Haftalık, günlük, sık yaptığımız etkinliklerden, özgürlüklerden, hobilerden vazgeçmemeliyiz. Yılgınlık, sinmek, panik hakikat yapmak olmaz. Kenetlenerek toplumsal hayatımızı da aramızdaki bağları da güçlendirmeliyiz.