İranlı ressam Nicky Nadyoumi’nin acı hikayesi

Sanatla siyasetin uzaklaştığı bir devirdeyiz. Şaşırtan olan, gerçeklerle yüzleşmekten kaçınmayan bir sanat anlayışının vurucu gücünü yeniden de müdafaası. Bu otokratik kişilerin gözünü korkutuyor ki bu cins bir sanata paye vermek için ellerinden gelenlerden geliyorlar. İranlı sanatçı Nicky Nadyoumi’nin şah devrinden mollaların periyoduna kadar süren çıkışlı çıkışlı hayatı buna tipik bir örnek veriyor.

KARANLIK YÜZ

Kızı Sara Nadyoumi A Revolution on Canvas’ta babası 1980 yılında Amerika’ya kaçtıktan sonra kaybolduan 100 yapıtının izini sürüyor. Belgesel hem İran’da giderek şiddetlenen molla idaresinin karanlık durumunu gösteriyor hem de politik dalgalanmaların parçaladığı bir seçimin kesitlerini yansıtıyor.

Nicky Nadyoumi Tahran’da üniversite yıllarında Yahudi kökenli Nahid Hagigat’la tanışıyor. Nahid de Nicky şimdi çok genç yetenekli bir sanatçı, bilhassa de bayan sıkıntılarına hassas bir şekilde. Nicky ise İran’daki aktüel olaylarda odaklanıyor. Fotoğraflarda gerçeklerle gerçeküstünün içi dolup taşan bir dünya oluşuyor. Sanatçı İran şahına karşı tutuklulukla daha öğrencilik yıllarında dikkat çekiyor, hakkında soruşturmalar başlıyor, bir mühlet mahpusta kalıyor. Çalkantılı ömrü Nahid ile evlenerek kendisine Amerika’da yeni bir ömür kurmasıyla durulurken oluyor. Lakin 1979’da İran ihtilali başladı, ihtilali desteğiyle küçük kızı Sara ile yalnız kalan Nahid’in reaksiyonlarına rağmen İran’a geri dönüyor.

‘VATAN HAİNİ’

O devirde Tahran Çağdaş Sanat Müzesi’nin yöneticisinden gelen bir teklif üzerine yapıtlarını sergiliyor. Lakin standının satışın sonraki adımda stant basılarak fotoğrafları yerle birleştirildiği üzere Nadyoumi de vatan haini ilan edilerek gaye gösteriliyor. Bu saldırganlığın nedeni bir fotoğrafta Humeyni’yi öfke dolu bir adam olarak göstermek ve İslam ihtilafındaki tartışmayı sorgulamaktır. Nicki Amerika’ya kaçıyor. Tahranlılar sonraki yıllarda da bu çeşit sanat ataklarına sık sık şahit oluyorlar. Yıllar sonra gösteri yapanlar California’da Tahran Çağdaş Sanat Müzesi’nin o devirdeki müdürlerini kazanmalarında çok seviniyorlar. Fakat İran idaresi ile ilgili olan müdür ne gösterdiğiyle birlikte ne de ortaya çıkıyor.

ELDE KALAN YALNIZCA FOTOĞRAFLAR

Nahid’e gelince kendi sistemine ihanet ederek ailesini geçindirmekten başka bir şey düşünemez olmuş. Yıllar geçtikten sonra ancak travma yaşadılar. “Monoteist dinleme” diyor “Sadece ve yalnızca bayanları ezmek, onlara hiç bir hak süresi vermemek üzere tasarlanmışlar”. Ataerkillik yalnızca dinde değil, toplumsal her alanda parlamento. O denli olmasa da Nahid de sanattan vazgeçmezdi.

Kaybolan fotoğrafları Tahran’a gönderilen araçlarla tam müzenin kilerinden çıkarılarak sanatkara gönderilmek üzereyken güvenlik fotoğraflarına el koyuluyor. Sonra da molla idaresi bu türlü bir duruşun hiçbir vakit yapılmadığını açıklıyor. Elde kalan yalnızca fotoğrafların fotoğrafları. Sinemayı izlerken duygulanmamak mümkün değil. Molla idaresinin acımasızlığı, sol bölümden gelen dünya çapında genç biçimde Nadyoumi’nin hayal kırıklığına uğradığı, kaybolan fotoğraflar, sanatkarın Tahran’dan kaçıp Miami’ye gelişiyle yaşadığı kültür şoku, sürgünde hayat, bir ailenin parçalanışı, Nahid’in rejimi için hayatından vazgeçmesi… Bütün bu izlekler dünyasının dünyası bir şamar şeklinde çarparken dinin ve ataerkilliğin yıkıcı gücü ortaya çıkıyor.