Pestisitlerin yanlış kullanımı hayatı tehdit ediyor! Mevsiminde yenmeli, hijyenik, taze ve canlı olmalı

Kimimiz zerzevatları, meyveleri kullanmadan evvel karbonatlı suda, sonra da sirkeli suda bekletiyoruz. Bu prosedürle besinlerin pestisitlerden arındığını düşünüyoruz. İçimiz rahat ediyor mu, pek etmiyor çünkü Avrupa Birliği Besin ve Yem İçin Süratli İhtar Sistemi’nin (RASFF) Türkiye’den ihraç edilen eserler konusunda alarm verdiğini duyuyoruz, okuyoruz. Hangi zerzevata, meyveye elimizi atsak, duruyoruz, tereddüt ediyoruz. Pestisit tarım eserlerini bakteri, virüs ve haşerelerin ziyanlı tesirlerinden korumak için kullanılan kimyasallar. Konuştuğumuz uzmanlar yanlış ve gereken dozun üzerinde kullanıldığında insan sıhhati açısından tehdit oluşturduğu konusunda birleşiyor. Üniversitede toksikoloji anabilim kısmı lideri olan Prof. Dr. Ahmet Aydın da eserleri süratlice hasat etmeye çalışmanın tehlikesine dikkat çekiyor, “Kimyasal unsurun tipine nazaran değişir fakat bu hususlar ışıkta, havada, suda 5 gün sonra parçalanıp uzaklaşıyor. Eserin üzerinde kalmıyor” diyor.

‘YETER Kİ ÜRETİCİ GEREKLİ HASAT MÜDDETİNİ BEKLESİN’

Prof. Dr. Ahmet Aydın, Yeditepe Üniversitesi Toksikoloji Anabilim Kısmı Başkanı

Yanlış kullanıldığında pestisitlerin, her kimyasal hususta olduğu üzere hafifçe son derece kuvvetli toksik tesirlere kadar sonuçları olabileceğinden bahseden Prof. Dr. Ahmet Aydın yanlışsız kullanıldığında rastgele bir ziyanlı tesire yol açmadığını söylüyor. “Ürüne 1 gr yerine 100 gr pestisit atılıyorsa ya da eser 10 gün sonra hasat edilmesi gerekirken attıktan 1 gün sonra toplanıyorsa alışılmış ki makûs sonuçlar doğurabilir. Bunlar sonuçta böcekleri, sinekleri öldürmek için kullanılıyor. Kimyasal unsurun tipine nazaran değişir ancak bu hususlar ışıkta, havada, suda 5 gün sonra parçalanıp uzaklaşıyor. Eserin üzerinde kalmıyor. Kâfi ki çiftçi o gerekli hasat mühletini beklesin” diyor.

Türkiye’den ihraç edilen besin eserlerinde pestisitler tespit ediliyor ve bu eserler geri gönderiliyor. Avrupa Birliği’nin Besin ve Yem İçin Süratli İhtar Sistemi’nin (RASFF) yaptığı bildirimleri sorduğumuzda Prof. Dr. Ahmet Aydın şunları söylüyor: “Ülkemizden ihraç edilen eserlerden pestisit kalıntısı nedeniyle geri dönen eser miktarı ancak Ticaret Bakanlığı verileriyle sağlanabilir. Bu husus ele alınırken toplam ihraç ettiğimiz eser ölçüsüne bakılmalı. Yıllık ne oranda bir geri gönderme var? Ona nazaran bir tedbir alınmalı. Münferit hadiselerin tespit edilmesi tonlarca tarım eseri ihracatımıza yönelik olumsuz bir algı oluşturmamalı. Pestisitler konusunda insanları yanlış yönlendirmemek ve besine ulaşımda bir pürüz yaratmamak gerekiyor. Parası olanın ulaştığı, olmayanın ulaşamadığı bir sistem yaratmamalıyız. Biz yeni bir toplum değiliz. Pestisitler başımıza bu kadar bela olsaydı, 80 yaşımıza kadar yaşayabilir miydik?”

Hepimizin aklını kurcalayan “Meyvelerimizi karbonatla mı yoksa sirkeyle mi yıkayacağız, pestisitleri tespit edebilecek bir aygıt bulabilir miyiz” diye sorduğumuzdaysa Prof. Dr. Ahmet Aydın “Hepsi hikâye” diyor ve ekliyor: “Yediğimiz eserlerin hijyenik, mevsiminde üretilmiş olması, manzarasının taze ve canlı durması ve meskende de uygun bir biçimde yıkanması kâfi olacaktır. Alışveriş sitelerinde pestisitleri tespit edecek bir aygıt bulamazsınız. O denli bir alet olsa bu çok kıymetli olurdu. Bu iş kolay değil maalesef. Lakin meyve ve zerzevatın kokusundan anlayabilirsiniz. Şayet bir koku yahut gözle görülür bir leke yoksa zati kimyasallar gitmiştir üzerinden. Şayet kaldıysa da suyla yıkadığınızda büyük çoğunluğunu gideriyorsunuz.”

‘ÇITIR ÇITIR OLMALI’

Avrupa’dan geri dönen Antep fıstıklarıyla Dubai çikolatası yapıldığına dair son günlerde bir polemik olduğunu hatırlatıyoruz. “Kanıt olmadan yorum yapmamak gerek” diyen Prof. Dr. Aydın farklı bir bahse dikkat çekiyor: “Antep fıstıklarında asıl aflatoksin olur, yani bir cins küf mantarı. Eserler makus kaidelerde saklanırsa, depolanırsa ortaya çıkabilir. Rastgele bir kuruyemiş yediğinizde bu ağzınıza nemli nemli geliyorsa korkmaya başlarsınız. Lakin çıtır çıtır olan, pak saklanmış, kavrulmuş eserlerde aflatoksin riski olmaz.”

‘YASAK PESTİSİT ÇİFTÇİYE NASIL ULAŞIYOR?’

Dicle Tuba Kılıç, Doğa Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

– Türkiye’de pestisit kullanımı ne yazık ki yalnızca büyük tarım alanlarına değil, bir dağ köyündeki küçük üreticiye kadar yaygınlaştı. Bu Türkiye’nin besin güvenliğinin yanı sıra biyolojik çeşitlilik ve yaban hayatı konusunda da önemli bir zahmet yaratıyor. Türkiye’de bu mevzuda yapılmış ayrıntılı bir tesir tahlili yok lakin bu eserler arı ve kelebek çeşitliliğinden tutun da zincirleme bir biçimde kuşlara ve daha birçok canlıya ziyan veriyor. Zehirlenme sonucu yaşanan bir yok oluş var. Bu kimyasallar yalnızca eserde kalmıyor, toprağa da geçiyor.

– Derneğimizin memleketler arası çalışmaları da var. Örneğin Balkanlar’daki kuşları muhafaza kurumlarıyla çalışıyoruz. Balkan ortaklarımız Türkiye’den kaçak yollarla giden pestisitlerle gayret ediyor. Tarım ve Orman Bakanlığı ayrıca büyük marketlere münferit kontroller yapıyor lakin kâfi değil. Ülkemizde yasak olan kimi pestisitlerin çiftçiye nasıl ulaştığının bulunması ve o kaynağın kesilmesi gerekiyor.

‘HAŞERE İLACI SIKILMIŞ MAYDANOZU YİYORUZ’

Mikrobiyolog Ali İstek Akın, ‘Bakterin Kadar Yaşa’ kitabının muharriri, insan mikrobiyotası ve yeni kuşak probiyotik bakteriler üzerine çalışan bir şirketin kurucu ortağı

– Yalnızca yeşilliklerde değil, yediğimiz içtiğimiz her eserde pestisit kullanılıyor. Örneğin kahve birinci sıralarda geliyor ve hepimiz her gün lıkır lıkır içiyoruz. Kaçacak deliğimiz yok. “Aman karbonatlı suda, aman sirkeli suda yıkayalım” diyoruz fakat geçmiyor.

– Üzerine haşere ilacı sıkılmış bir meyveyi yahut maydanozu hepimiz yiyoruz. Üreticiler de haklı. “Ben bu zehri sıkmazsam üzerinde salmonella yaşar” diyor, eserlerini riske atamıyor. Günün sonunda ben güvendiğim yerlerden alışveriş yapmaya çalışıyorum, dışarıdan probiyotik desteği alıyorum.

‘KANSERLE MÜNASEBETİ, İLİŞKİSİ VAR’

Dr. Türkan Özer, Academic Hospital iç hastalıkları uzmanı

– Tarım eserlerini bakteri, virüs ve haşerelerin ziyanlı tesirlerinden korumak için kullanılan, pestisit ismi verilen kimyasallar, yanlış ve gereken dozun üzerinde kullanıldığında insan sıhhati açısından büyük tehdit oluşturuyor.

– Pestisitlere maruz kalmanın akut tesirleri ekseriyetle ani zehirlenmeler ve alerjik tepkilerdir. Belirtiler ortasında kusma, ishal, terleme, teneffüs zahmeti, çarpıntı ve kasılmalar var. Yüksek dozda maruziyet bazen mevtle bile sonuçlanabiliyor.

– Uzun vadeli pestisit maruziyeti kronik sıhhat sıkıntılarına davetiye çıkarabiliyor. Dermatit, üreme bozuklukları, endokrin sistemi sıkıntıları, nörolojik hastalıklar (parkinson, alzheimer, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, anksiyete, depresyon) ve teneffüs sistemi hastalıklarına (kronik bronşit, astım) neden olabiliyor. Pestisitin bilhassa kanserle olan münasebeti dikkat çekiyor. Araştırmalar prostat, lösemi, lenfoma, akciğer, mide, kolon ve yumurtalık kanseri üzere tiplerle teması olduğunu ortaya koyuyor.