‘Suriye’de Irak’tan ziyade Somali görüntüsü var’

“Öncelikle hükümetten bahsedelim. Suriye hükümeti mart ayında açıklanmalıydı ama sapma oldu ve nisan ayında açıklandı. 23 bakanlık var. Genel olarak çoğu ya doğrudan HTŞ unsurları ya da HTŞ ile senelerce yol yürüyen kişiler. Hükümeti bir teknokrat hükümet olarak açıkladılar ama pek de teknokrata benzemiyor. Çünkü yaklaşık 13 bakan doğrudan HTŞ’li. Bu bakanlar, en önemli bakanlıklarda. Savunma, içişleri, adalet, dışişleri, enerji gibi bakanlıklar HTŞ’de. Elektrik ve petrol bakanlığını birleştirip enerji bakanlığını kurdular. Bunlar, tümüyle HTŞ unsurları. Hatta bir kısmı El-Nusra cephesinden başlayıp HTŞ’de devam eden bakanlar. Diğerleri de bundan önce ister İdlib’te, ister HTŞ kontrol alanlarında HTŞ ile işbirliği yapmış kişiler. Mesela bir kısmı önceki bakanlardan veya İdlib’teki sorumlu kişilerden oluşuyor kabine. Teknokrat denildiğinde en normal kural, her bakanın kendi alanında akademik uzmanlık ve tecrübe birikimi sahibi olması gerekiyor. Ama adalet bakanı şeriat mezunu. Bir de İdlib Üniversitesi’nden mezun. Hem şeriatçı, hem de İdlib Üniversitesi’ni sadece HTŞ ve Türkiye tanıyor. O diplomanın kabul edildiği başka bir yer yok. Birçok bakan bu şekilde.

Ama en önemlisi kalan birkaç bakanın uzmanlık sahibi olması sebebiyle ‘teknokrat bakanlık kuruldu’ propagandası yapılıyor. 23 bakandan sadece biri kadın, o da Hristiyan bir kadın. Bir Hristiyan, bir Dürzi, bir Kürt bir de Alevi var. Yani 23 bakandan dört tanesi azınlıktan. ‘Azınlıklar da temsil edildi’ diyorlar. Bu da tutmuyor. Neden tutmuyor? Kürt bakanın, Kürtleri temsil etmesi için genel olarak Kürt ağırlıklı tarafların o bakanın temsiliyetini kabul etmesi gerekiyor. Özerk yönetim olsun, Türkiye’nin de koruduğu Ulusal Kürt Meclisi olsun; bunların hepsi ‘Bu bakanı tanımıyoruz bile’ dedi. Dürziler de aynı şeyi dedi. Aleviler’den çok büyük tepki var çünkü ulaştırma bakanı Alevi fakat Aleviler, kendi köyleri arasında seyahat edemediklerini söylüyor. Bu yüzden tepki var. Hristiyanlar da o kadını ‘HTŞ’li Hristiyan’ olarak görüyor. Hristiyanlar da kabineye destek vermedi. Göstermelik yani Batı’ya propaganda malzemesi vermek için kurulan bir hükümet olduğunu düşünüyorum. İçeride hiçbir tutarlılığı olmayacak. Hiçbir bakanlığın geleceği temsil edeceğine, umutları yeşerteceğine inanan kimse yok. Bazı bakanları ben kendim tanıyorum. Mesela ekonomi bakanı, 2010-2011’e kadar Esad’ın eski bakanı. Ulaştırma bakanı da aynı. Bu ikisi Esad döneminden. İşlerinde uzman kişiler. Ama şöyle düşünün: Bir hükümet kuruluyor. Önemli bakanlıklar HTŞ’nin elinde. Zaten kabineyi kuran da Ahmet eş-Şera. Parlamento onayı da istenmiyor yeni anayasaya göre.

Eş-Şera sorumluluk da taşımıyor parlamento önünde. Zaten parlamentonun da üçte biri doğrudan eş-Şera tarafından tayin edildi. Kalan üçte ikisi de eş-Şera’nın komisyonu tarafından atanıyor. Yani tamamen eş-Şera’nın belirlediği bir parlamento. Cumhurbaşkanlığı konusunda Suriye’ye, Türkiye’ye çok benzeyen bir sistem geldi. Körfez’e benzetilebilir ama Körfez ülkeleri arasında da fark var. Kuveyt’te mesela parlamento var. Kral hükümeti tayin ediyor ama parlamentodan onay alması gerekiyor. Suriye’de eş-Şera hem kendisi Cumhurbaşkanı, hem silahlı kuvvetlerin en üst komutanı. Aynı zamanda Yargı Üst Meclisi başkanı ve yargı atamalarını yapıyor. Parlamentonun üçte birini doğrudan atıyor, kalan üçte ikisini dolaylı atıyor. Aynı zamanda kabine başkanı. Yani hem yürütme, hem yasama hem de yargının en başında eş-Şera var. Bu da zaten güçler ayrımının tamamen kaldırıldığı anlamına geliyor. Her şey eş-Şera’da bitiyor.”

“Ben Irak sistemine çok yakın olduğunu düşünmüyorum Suriye’nin. Daha çok Somali görüntüsü görüyorum gelecekte. Bir hükümet var, o hükümetin de uluslararası meşruiyeti var. Ama kontrolü hiçbir şekilde sağlayamıyor. İçeride güç dengeleri değişiyor ve parçalanıyor. Böyle bir ülke görüyorum. Bu daha yakın bir senaryo bana kalırsa. Çünkü zaten bugün eş-Şera’nın kontrol ettiği bölgelere bakarsanız, Esad’ın ve HTŞ’nin eskiden kontrol ettiği bölgeler. Yeni bir bölgeyi yani özerk yönetimi alamadı. Deraa’daki güçler orada kaldı. Dürziler aynısı. Hatta böyle biraz daha içeriye bakarsak, Alevilerin de çok bütünlük, birlik ve beraberlikten söz etmeyen bir damarı olduğunu görebiliriz. Suriye Milli Ordusu yani Türkiye’nin kurduğu ordunun kontrol ettiği bölgeler, göstermelik olarak Şam’a bağlı ama orada da aslında kendi kendine bir sistem kurulmuş ve devam ediyor. Onun için biraz bölünme hali var. Federatif dediğimizde biraz daha legal oluyor. Taraflar anlaşıp burada bir federatif yapı olmasının kararını alıyor. Uluslararası alanda meşruiyet kazanıyor o bölge. Suriye’de öyle bir şey yok. Herkes Suriye’nin birliğinden söz ediyor. Kimse federatif yapıyı kabul edeceğini ilan etmiyor ve bence etmeyecek de. Ama de-facto olarak sahada federasyonlar var. Biz bu hükümetin kurulmasındna önce, hükümetin kapsayıcı olması şartını dillendirmiştik. Batı ülkeleri ve Arap devletleri de bunu dillendirdi. Herkes bu hükümette kendisinin temsil edileceğini görmezse, kendi başına bir şeyler yapmaya çalışacaktır. Kapsayıcı hükümet aslında Suriye’nin bütünlüğünü garanti eden bir faktör olmalıydı. Yeniden olmadı. HTŞ, ısrarla iktidarı elinde tutmaya devam etmek istiyor. Bildiğiniz gibi anayasa bildirisine göre en yakın seçimler beş yıl sonra. Beş yıl sonra eğer seçim yapılacaksa, ben kuşkuyla bakıyorum, HTŞ maça daha önden başlamış olacak. Beş sene güç kazanarak devleti içeriden şekillendirerek, seçimden kazançla çıkabilir. HTŞ ideolojisi ile seçim pek bağdaşmıyor. Çünkü HTŞ, cihatçı selefi ideolojiye tabi eden bir örgüt. Cihatçılar için de seçim, parlamento vs. çok önemli değil. Demokrasi umurlarında değil. Eğer seçimler olacaksa, HTŞ bu seçimlere avantajlı girmek istiyor.”

“Herkes bu çerçeve anlaşmayı kendi perspektifinden anlatmaya çalışıyor. HTŞ’liler, ‘Bakın artık öz yönetim tarzı söylemler bitti. SDG de merkezi hükümete bağlandı’ diyor. Türkiye’de de bu söylem çok yer alıyor. Kürtler başka bir şey diyor. Evet, YPG ve SDG askeri güçleri, Halep’in Eşrefiye ve Şeyh Maksud mahallelerinden çekildi. Fakat anlaşmaya göre bölgenin asayişini, SDG’ye bağlı asayiş birimi sağlayacak. Bu da şu anlama geliyor: Orada askeri güç kalmasının anlamı yok zira orada zaten çatışma yok. Askeri anlamda çatışmalar bitti Halep’te. Asayiş SDG’ye bağlı. Halep’teki Eşrefiye ve Şeyh Maksud’da da onlar asayişi yürütecek. Tabii özerk yönetime bağlı olmaması için anlaşmaya başka bir nokta eklendi. Asayiş de iç güvenlik güçlerinin parçası olacak denildi. Entegrasyon süreci deniliyor. Herkes entegrasyondan yana. Türkiye ve Şam, bireysel olarak herkesin orduya katılabileceğini fakat yapı olarak katılamayacağını söyledi. Ama Asayiş, yapı olarak katıldı. SDG de yapı olarak katılacağını söylüyor. Bu da özerklik anlamına gelir. Kürt yoğunluklu Eşrefiye ve Şeyh Maksud’un güvenliği Şam’a devredildi ama bunu sağlayacak personel, SDG’nin asayiş personeli. Amerika’nın dizayn ettiği anlaşma devam ediyor. Halep’teki anlaşma, gelecek günlerde Suriye’nin kuzeydoğusundaki anlaşmanın tecrübesi olacak. Burada tecrübe kazanıp nerede sorun yaşanacağını görecekler. O hataları telafi ederek daha büyük bir anlaşma yapacaklar. Böyle bir anlaşma olduğunu düşünüyorum.”

“Güneyde yeni bir şey yok. Dürziler zaten kesin olarak bu radikal hükmetle yol yürümek istemiyorlar. Arkalarında da İsrail var. İsrail, Şam’ın güneyinde bir kırmızı çizgi, bir hat çizerek oradan kimsenin girmeyeceğini ilan etti. Deraa’ya yığınak da yaptı. Bölgede tabii halk direnişi var. İsrail ile yol yürümeye çalışanlar HTŞ. Suriye halkı ise genel olarak İsrail’e karşı. HTŞ biraz sıcak mesaj göndermeye çalıştı İsrail’e. Ahmet eş-Şera’nın bakanları yetmezmiş gibi Şam Valisi bile topa girip İsrail’i tatmin etmeye çalıştı. Vali normalde siyasetle değil idari konularla ilgilenir. Görevi değil. Fakat İsrail şöyle düşünüyor: Eş-Şera hükümeti Türkiye’ye hayır diyecek güce sahip olmadığı için Türkiye istediği gibi yönlendirebilir. İsrail de bu yüzden hazır olmak istiyor ve önceden bazı noktalara saldırı yapıyor. Kendileri de zaten bunun Türkiye’ye doğrudan bir mesaj olduğunu söyledi. İsrail, Suriye’de İran’a yaptığı gibi doğrudan Türkiye’yi vurmak istemiyor. Türkiye ile çatışmaya girmek, İran ile girmek gibi değil. Türkiye NATO ülkesi ve uluslararası meşruiyeti var. Bu yüzden baskıları artırıyor ve gelecekte de artıracak. Herkes Türkiye ve İsrail arasında savaştan bahsediyor. İsrail’in korkusu doğrudan savaş değil ama şöyle bir şey var: Türkiye nasıl daha önce Avrupa güvenliğini tehdit eden mülteciler üzerinden pazarlık yürüttüyse, İsrail de kendi ulusal güvenliği üstünden pazarlık yapılmasından korkuyor.”