Tek bir ülkenin değil dünyanın mukadderatı belirlenecek

Seçim yarışı bu defa çok bilinmeyenli bir denklemden farklı değil. Donald Trump’ın lider olduğu yıllardan beri ABD’nin iki büyük partisinin seçmenleri ortada büyük bir kutuplaşma var. Dünya çapındaki siyasi tansiyonu, birçok göçmenin konutunu barındıran ABD’nin iç siyasetini etkiliyor. Seçimlerin seyrini ABD seçim hukuğu üzerine çalışan Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Araştırma Vazifelisi Yunus Emre Erdölen, Ortadoğu üzerine çalışan, Yeditepe Üniversitesi’nden Doç. Dr. Deniz Tansi ve İstanbul Topkapı Üniversitesi Rektörü ekonomisti Prof. Emre Alkin’e sorduk.

‘Kutuplaşma şiddet olaylarına neden olabilir’
Yunus Emre Erdölen, hukukçu

◊ Ülke genelinde anketlerin değeri yok. En çok eyalette birinci olan ve en çok delegeyi kazanan, yani 538 delegenin en az 270’ini kazanan lider seçiliyor. Yedi kritik eyalet var: Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, Kuzey Carolina, Pensilvanya ve Wisconsin. Bu eyaletlerde birinci olmak ve tüm delegeleri kazanmak sonucu belirleyecek. bütün anketlerde 47’ye 47… Yalnızca 0,1 ya da 0,2 şeklinde farklar var. Trump son haftalarda bir ivme yakaladı. Lakin anketlerinin yanılgı hisleri yüzde 2’ye yakın olduğu için klinik bir şey okumak mümkün değil.

◊ Hem Cumhuriyetçiler hem de Demokratlar bağlı olduklarındaki en zayıf ve en az sevilen adaylarla seçime katılıyorlar. Bence ikisi de önceki adaylara sahip olan koleksiyonlar yürütülüyor. Bunu örtmek için ikisi de karşı tarafı şeytanlaştıran, kutuplaştıran bir lisan kullanıyor. Kamala Harris, Trump’a diktatör diyor. Trump da ona hain. Bu kadar kutuplaşmış bir şekilde seçmen de kutuplaşıyor. Ve iki tarafın da kendi adaylarının kazanmasından çok karşı tarafını kaybetmesi için sandığa gidiyor. Büyük ölçüde karşı taraf kazanırsa ülkenin bölüneceğini, bunun için seçimin genişleyeceğini düşünüyorlar. Bu da seçim sürecinde şiddete, suikastlara, oyların atıldığı posta kutularının yakılmasına neden oluyor. Şayet başa baş giderse iki-üç hafta sürecek olan oy sayısında da şiddet olaylarına neden olabilir bu durum.

◊ Ortadoğu’daki gerginlik, Gazze’deki soykırım bu seçimleri gerçekten değişiyor. Zira kritik eyaletlerden Michigan’da 250 bin Müslüman seçiyor ve bunların akrabaları Gazze’de, Lübnan’da katlediliyor. Kamala Harris’in lider yardımcısı olduğu Biden idaresi de bu katliama ABD silahlarıyla ortak oluyor. Bu noktada özellikle üçüncü parti olan Yeşiller’in Filistin yanlısı lider adayı Jill Stein
Kefiyesini takarak Michigan’daki Müslümanlardan oy istiyor. Müslümanlar Trump’a yönelmese bile Harris destekçileri sandığa gitmeyebilir. Yahut Yeşiller’i oynayabilirler oylarını bölebilir.

◊ Filistin sorunu hakkında Trump ile Harris’in ortasında bir fark var. Trump, 2016’da Miriam Adelson’dan yüklü bir bağış belgesi verdikten sonra büyükelçiliğin Kudüs’e girdiğini sağlamıştı. Adelson tekrar
100 milyonluk bir bağış yaptı. Karşılığında Trump’ın yeniden kelamını tutacağını söyledi. İsrail’deki tek muhalif gazete Haaretz’e bağlı olarak Batı Şeria’daki işgalci yerleşimlerin ilhakının öğrenildi. Trump’ın bu ilhakı tanıması tüm memleketler arası hukuk ve yargı kararlarına karşı muhaliflerin bir araya getirilmesi. Ayrıyeten Trump, Binyamin Netanyahu’ya çok daha bağlı. rekor Biden ve Harris’i yeteri kadar İsrailci suçlanıyordu. Lakin ABD’li Müslümanlar mevcut idareye öfkeyi sürdürmek için inadına Trump’a oy verebilir. Doğu Avrupa’daysa durum farklı. Trump, Ukrayna’ya yardım kesileceğini söylüyor. Rusya’yla bir barış masasının gündemi de vakitle konuşulabilir. Harris seçilmişse de siyasetlerin devam ettiğini görüyoruz.

‘Pentagon cuntasının yönettiği savaş kabinesi…’
Doç. Dr. Deniz Tansi, Uluslararası Siyaset Akademisi Genel Koordinatörü

◊ ABD seçimlerini önceki Rusya’nın Ukrayna’yı işgali değerlendireceğim. Bugünkü Biden idaresi burada bir konsolidasyon göstermeye çalıştı. Hatta NATO’nun İskandinav verileri de bu değere göre değerlendirilebilir. Alışılmış Trump’un kendince ‘barış sağlama’ savları var. Ayrıyeten Trump NATO üyesi başka ülkelerin de ellerine ceplerine sokması söylüyor. Bu durumda konsolidasyonu elde etmek için Ukrayna’ya ne kadar dayanacak, mevcut.

◊ Pekala, bir Pasifik’in dönüşümü mü olacak? Şayet NATO’nun kurucu sözleşmeleri varsa bir süre boyunca tepelere çağrılan Güney Kore, Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda NATO üyesi olabilir. Biden idaresi Harris olarak devam ederse NATO’nun birleştirilmesi taarruz rejimi olması konusunda siyasetleri sürdürülür. Ancak Trump’ın genişlemesi konusunda çok genişlemeyi sağlıyor.

◊ Ortadoğu’ya göre, Trump ve Netanyahu ortada özel bir münasebet var ama ABD ile İsrail’in yeniden başlatılması yerinde hangi hükümetten gelsin anlayıştan yana. Ben 5 Kasım ile 20 Ocak 2025 ortasının değerli olduğunu düşünüyorum. Pentagon’un bu kısmını teknoloji olarak yönetecek bir savaş kabini var.

‘Belirsizlik ivme kazandırdı’
Prof. Emre Alkin, ekonomist

◊ Açıklanan altının yükselişi Amerikan başkanlık seçim süreci daha önce başladı. Enflasyonla çaba sırasında hem euro hem de yönde karşı yatırımcı itmedi, azalınca herkes inançlı liman olan adına gitti. Bu ortada Çin Merkez Bankası’nın ağır halde altın akışında unutmayalım. Adeta ABD Bitcoin’e, Çin de adı altında yatırım yaparak iki değerli yatırım aracını yarıştırdılar. Ama kabul etmek lazım, liderin kimin olacağı herkesin merak ettiği bahis. Bu da büyük bir gösteri yaratıyor. Bu duruma göre bir ivme daha kazandırıldı.

◊ ABD kripto para konusuna resmi olarak esasen 2-3 ay önce girdi. Biliyorsunuz, kamu kurumlarının ve özel etiketlerine ait kripto paraların önü bir maddeyle açıldı. Hasebiyle bundan sonra ABD’nin bilhassa de uzay uçuşlarında kripto pahalarla daha fazla ilgileneceğini iddia ediyorum. Trump da bundan haberdar olduğu için kendince bir kampanya stratejisi yürütüyor. Lakin Kamala Harris’in de bu bahiste açıklamaları var. Münasebetiyle ABD’de lider kim seçilirse seçilsin kripto bedellerine önemli bir ilgi gelecektir ve muazzam bir yatırım tedavisi kesin. Ayrıyeten kasım bölgelerinin dijital dünyadan yepisyeni bir uyanış başlayacak. Güç şirketleriyle ekran kartı ürünleri şirketler sanıyorum çok revaçta olacak. Elbette bu durum hem yapay zekayla uğraşan hem de kripto kıymetlerle uğraşan kurumlara büyük fayda sağlayacak.