Deniz Berktay ile Kuzeyden Notlar: Karadeniz ve Kafkasya yeni krizlere mi gebe?

Bana okuma, araştırma tutkusunu aşılayan kişi, babam Alparslan Berktay’dı. Bende tarihe yönelik ilgi kıvılcımını çakansa rahmetli dayılarımın en büyüğü, emekli Kurmay Albay Nurettin Bilgen’di. Çocukluğumda bana “Osmanlı’nın asıl düşmanı, Rusya değil, İngiltere’ydi. Ruslar, saldırganlıklarını açıkça gösteriyordu. İngiltere’yse hep Türk dostuymuş gibi davranmış fakat en büyük kazığı o atmıştır” diyordu (Üstelik de ailesinin Kafkasya’da ve Doğu Anadolu’da 19. ve 20. yüzyıllar boyunca Rusların önünde göç yollarına düşmesine ve kendisinin Rusya’ya hiçbir özel sempatisi olmamasına rağmen söylüyordu bunu). Geçen hafta İngiltere’yle Ukrayna arasında imzalanan “Yüzyıl Anlaşması”nı gördüğümde de dayımın bu sözünü hatırladım. Zira İngiltere Başbakanı Starmer ile Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski arasında imzalanan ve hem açık hem de gizli kısımları olan bu anlaşmada İngiltere, Ukrayna’nın Avrupa ve Atlantik yapılarına, NATO’ya entegrasyonunu destekleyeceğini taahhüt ediyor, diğer taraftansa İngiltere, Ukrayna’da enerjiden madenlere pek çok konuda en ayrıcalıklı konuma geliyor. Hatırlayacağımız üzere Türkiye’nin girişimiyle daha savaşın ilk ayında İstanbul’da Rusya ve Ukrayna temsilcileri anlaşmanın eşiğine gelmişken dönemin İngiltere Başbakanı Boris Johnson Kiev’e çıkagelmiş ve Zelenski’yi, müzakere sürecinden vazgeçirmişti. Sonraki aylarda Rusya’yla müzakere sürecine engel olarak savaşı çıkmaza sokanların başında da İngilizler geliyordu. Şimdi görüyoruz ki İngiltere, bu savaşın çıkmaza girmesini sağlayarak hem Rusya’yı yıpratıyor hem de buralarda kendi siyasi ve ekonomik nüfuzunu kuruyor.

MOSKOVA SEYİRCİ DURUMDA

Rusya’nın zayıflaması deyince… Rusya yönetiminin Suriye’den desteği çekmek zorunda kalması, bildiğimiz üzere tüm gücünü Ukrayna’ya ayırmak zorunda kalmasından kaynaklanıyordu. Savaş böyle sürerse Rusya’nın Kafkasya’daki nüfuzunun da zayıflayacağını yazmıştık. Nitekim Ermenistan, hızla Rusya’dan uzaklaşma yoluna girdi: Geçen ay, Ermenistan’ın AB’ye üyelik başvuru sürecine hazırlandığı bildirilmişti. Birkaç gün önce de Ermenistan, ABD’yle stratejik ortaklık anlaşması yaptı. Metinde, ABD’nin Ermenistan’ın Batı entegrasyonuna yardımcı olacağı belirtiliyor. Rusya bu gelişmeleri şimdilik seyretmek zorunda kaldı.

VENEZÜELLA’YA BENZER Mİ?

Gürcistan’daysa iç siyasi kriz dinmek bilmiyor. Rusya’yla dengeli siyaseti savunan mevcut hükümetin girişimiyle yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini Mihail Kavelaşvili kazanmış ancak önceki Cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili, başkanlık konutunu terk etse de cumhurbaşkanlığını bırakmadığını söylemişti. Zurabişvili ve Batı yanlısı muhaliflerin gösterileri devam ediyor. Dahası Trump’ın göreve başlama törenine mevcut Gürcü yönetiminden kimse çağrılmazken Zurabişvili, ABD’de bazı Cumhuriyetçilerin girişimiyle törene katıldı. ABD’de siyasi çevrelerle görüşen Zurabişvili, Batılılara, Kafkasya’nın Batı’nın nüfuz alanı olduğunu hatırlattığını söyledi. Yani, cumhurbaşkanlığı yapmış (ve halen yaptığını iddia eden) bir kişi, usulen de olsa “bağımsız olmaktan” bahsetmiyor, bunun yerine Batılılara, “Bize Rusların yerine siz hükmedin” diyor! ABD’nin yeni yönetimi, tıpkı 2019’da Venezüella’da Maduro’ya karşı muhalif Guaido’yu cumhurbaşkanı tanıdığı gibi burada da Zurabişvili’yi tanır mı, bunu göreceğiz.

Dolayısıyla çok da belirli olmayan bir döneme girdik. Sağlam durmamız gereken bir döneme.