İki hafta boyunca 1950’lerdeki üzere yaşadı! Sonuçlara kendi bile çok şaşırdı…

Son yıllarda teknoloji, hayatımızın her alanını derinden etkileyerek hayat biçimimizi esaslı bir halde değiştirdi. Akıllı telefonlar, internet, yapay zeka üzere yenilikler, bize sonsuz bilgiye anında erişim, süratli irtibat ve günlük işlerimizi kolay kolay halletme imkanı tanıdı.

Ancak tüm bu yenilikler, sadece pratiklik sunmakla kalmayıp, tıpkı vakitte hayat stilimizde kimi olumsuz tesirler de yarattı. Örneğin artan dijitalleşme, fizikî aktivitemizi azalttı, besin alışkanlıklarımızı dönüştürdü ve toplumsal ilgilerimizi yine şekillendirdi.
 
Bu dönüşümü daha yakından görmek için, geçmiş yıllarda insanların nasıl yaşadığını anlamak, bugünle kıyaslamak ve günümüzün hayat kalitesini sorgulamak hayli değerli. Gazeteci ve muharrir Miranda Levy ise bu soruları yanıtlamak maksadıyla 1950’lerin ömür üslubunu deneyimlemeye karar verdi… 

İşte Levy’nin The Telegraph’da kaleme aldığı yazı…

Eski Birleşik Krallık Başbakanı Harold MacMillan, 1957’de “Halkımızın birden fazla hiç bu kadar düzgün bir hayat yaşamadı” demişti, lakin o vakitler yeni bir iPhone 16 Pro’yu hayal edemediği kesin. Ortadan 70 yıl geçtikten sonra, akşam yemeğimi birkaç dokunuşla sipariş verebiliyorum üstelik kapıma kadar da geliyor. 

Kitap okuyabiliyor, sinema izleyebiliyor, oyun oynayabiliyor ve bankacılık işlemlerimi telefonumdan halledebiliyorum. Bir vakitler haritaya bakarak yol tanımları alıyorken artık Google Maps sayesinde kaybolma derdim yok. Oğlum öbür bir ülkede eğitim görürken, onun gelişimini bir akıllı telefon üzerinden takip edebiliyorum. Üstelik, bir vakitler postayla beklediğimiz haberleşme yerine, tek bir tuşla irtibat kurabiliyoruz.

Günümüzde, teknoloji sayesinde ömür standartlarımız 1950’lere nazaran çok daha düzgün. Lakin bu teknolojilerin sunduğu kolaylıkları düşünürken, ömür kalitemizin kimi alanlarda nasıl değiştiğine de göz atmak gerek.

Örneğin 1957’de İngiltere’deki erkekler ortalama 66,5 yıl, bayanlar ise 72,7 yıl yaşarken, 2020-2023 ortasında hayat müddeti erkekler için 78,8, bayanlar içinse 82,8 yıl olarak iddia ediliyor. Emsal durum pek çok ülkede de tıpkı. Uzmanlara nazaran bu artışın en temel nedeni antibiyotiklerin ve aşılama sisteminin gelişmesi.

1950’LERDE SAĞLIKLI BESLENME DAHA YAYGINDI

Bununla birlikte, 1950’lerin hayat biçiminin, günümüzden birtakım açılardan daha sağlıklı olduğu da bir gerçek. O devirdeki ömür biçimi, günümüzdeki obezite oranlarıyla kıyaslandığında, pek çok istikametten daha sağlıklıydı.

2004 tarihli bir çalışmaya nazaran, 1951’de ortalama bir bayanın bel ölçüsü 69,85 cm iken, bu ölçü günümüzde 86,36 cm olmuş durumda. Hatta hükümetler, bu artışı durdurabilmek için kilo verme ilaçlarını gündeme getiriyor.

Ulusal Obezite Forumu’ndan Tam Fry, 1950’lerde daha fazla kalori tüketildiğini lakin bu kalorilerin daha faal bir halde yakıldığını belirtiyor. Bugün ise daha az kalori alıyor lakin tıpkı oranda idman yapmıyoruz. 1950’lerde sağlıklı beslenme daha yaygındı, lakin çağdaş ömürde fast food ve hazır yemekler öne çıkıyor.

Ayrıca, o devirde anneler konutta yemek yaparken, günümüzde birçoğumuz çoklukla dışarıdan yemek siparişi veriyoruz. Besin alışkanlıkları da o periyotta farklıydı. 1950’lerde, beslenme çoğunlukla et ve sebzelerden oluşuyor, zerzevat çeşitliliği de bugün olduğundan çok daha sonluydu. O yıllarda, işlemeye dayalı yiyecekler olsa da bu yiyecekler günümüzün çok işlenmiş besinlerine kıyasla daha sağlıklıydı. 

‘İKİ HAFTA BOYUNCA 1950’LERİN ÖMÜR USULÜNÜ DENEYİMLEMEYE KARAR VERDİM’

Bir müddettir çağdaş hayatta, teknoloji ve konforun sunduğu kolaylıklar ortasında kaybolduğumuzu düşünüyordum. Bu nedenle, The Telegraph’tan gelen daveti kabul ederek, iki hafta boyunca 1950’lerin ömür üslubunu deneyimlemeye karar verdim. Maksadım, eski bir ömür şeklinin zorluklarını ve bu zorlukların nasıl farklı bir ömür biçimi yaratabileceğini görmekti. İşte yaşadıklarım…

‘HER GÜN ADIM SAYIM YÜZDE 50 ARTTI’

Günlük aktiviteler, bazen spor salonu seanslarından daha fazla yarar sağlayabiliyor. Bilhassa alışveriş, bir nevi idman üzere oluyor. Kalabalık bir caddede yaşamam nedeniyle, otomobilimi otoparka koyup, süpermarkete gitmek yerine, birkaç ağır alışveriş torbasıyla her mağazayı farklı başka ziyaret etmeyi tercih ediyorum.

Bu, hem fizikî olarak zorlayıcı hem de verimli bir idman sağlıyor.  Adım sayımı takip etmeye karar verdikten sonra, olağanda günde 4-5 bin adım atarken, antrenman ve yürüyüşlerle bu sayıyı 9 binin üzerine çıkarabiliyorum. Fakat bu süreçte 1950’lerin eserlerinin ne kadar ağır olduğunu fark ettim; örneğin, bir torba patates, karnabaharlar ve konserve etler, çağdaş besinlere kıyasla epeyce hantal.

Bu eski tip İngiliz eserlerini, daireme taşırken kaslarımın ne kadar çalıştığını hissettim. Her gün adım sayımı yüzde 50 artırdım, olağan bir günde 7 bin 500 adımı geçiyorum. Bu tecrübe, 1950’lerde bayanların günümüzdeki bayanlara kıyasla üç kat daha fazla kalori yaktığını belirten eski bir araştırmayı hatırlatıyor.

Araştırmaya nazaran, klâsik konut işlerinden (çamaşır yıkama, ütüleme, alışveriş yapma gibi) ötürü, 1952’de ortalama bir bayan günde 1.818 kalori tüketirken, 1.512 kalori yakıyordu. Halbuki günümüzde bayanlar ortalama 2.178 kalori tüketiyor ve günlük aktivitelerinden yalnızca 556 kalori yakabiliyorlar.

‘ÇAMAŞIR TAHTASI KULLANMAK DÜŞÜNDÜĞÜM KADAR KOLAY OLMADI’

Bu keşif, bana 1950’lerin konut hanımlarını da hatırlattı. O devirde çamaşır makineleri şimdi yaygın değildi; elle yıkama ve ütüleme üzere işler epeyce fazla fizikî güç gerektiriyordu. Ben de bu iki hafta boyunca, eski alışkanlıkları taklit etmek maksadıyla ‘yıkama günü’ uygulamaya başladım. Çamaşır makinelerinin 1947’de İngiltere’ye gelmiş olmasına karşın, birçok konutta 50’lerin sonuna kadar yoktu. 

Çamaşır tahtası kullanmak ise düşündüğüm kadar kolay olmadı; ıslak çarşaf kadrolarının tartısına karşı koymak, epey zorlayıcıydı. Ayrıyeten, yağmurlu havada her şeyin içeride kurutulması gerektiği için dairemin her köşesi kumaşlarla doldu. Bu süreç, insanların neden evvelce kıyafetlerini üç, hatta dört defa giyip sonra yıkadıklarını anlamama yardımcı oldu.

‘YEMEKLER BİRAZ ZORLADI’

1950’lerde yemek, günümüzün sunduğu kolaylıklardan epeyce uzaktı: hazır yemekler, fast food zincirleri, paket servis hizmetleri yoktu (bazen balık ve patates kızartması hariç). Baharatlar, egzotik meyveler yahut harika besin kavramları da yoktu. Mesela babam, “Hiçbir vakit restorana gitmedik” diyor. O periyotta bir yemek planı yapıp, pazartesiden cumartesiye kadar tıpkı yemekleri yerdiniz. Pazar günü ise klasik bir rosto hazırlanırdı.

Peki, bu sıkıcı mıydı, yoksa aslında bir nizamın modülü mıydı? Bu tecrübe, bilhassa mutfakta çok yetenekli olan ortağım Jeremy için hayli heyecan verici bir meydan okuma oldu.

Jeremy’nin Amerikalı olması, bir ek katman ekliyor; zira o, 1950’lerin Amerika’sının dev buzdolapları, büyük otomobiller, banliyö meskenleri ve birinci fast foodlarıyla nasıl dönüştüğünü anlatırken büyük bir keyif alıyor. Halbuki biz, hâlâ otobüslerle ve çeşitli yağlarla uğraşıyorduk (Jeremy’ye Amerikalıların bizden bile daha şişman olduğunu hatırlatarak bu başlangıç avantajının övünülecek bir şey olmadığını belirtiyorum).

Tariflerimizi bulmak ise kolay olmadı: Konserve somon sandviçleri, buharlaştırılmış sütle yapılan konserve meyveler ve jambon salatası üzere klasik 1950’ler yemekleri araştırıyoruz. Jeremy bir kutu tütsülenmiş balık kızartıldığında ise adeta konuttan kaçtım. Lakin sonra, Jeremy, Büyükbaba Joe’nun Instagram hesabını keşfetti.

Büyükbaba Joe, 91 yaşında ve eski bir askeri polis. 1950’lerin İngiliz yemeklerini, mükemmel Brummie aksanıyla, birden fazla vakit kızı da yanındayken yorumluyor. Joe’nun en meşhur yemekleri ortasında konserve dana eti haşlaması ve çeşitli yağlarla yapılan her türlü kızartma bulunuyor. Jeremy, birinci olarak Joe’nun tuzlanmış dana eti haşlamasını yapmaya karar veriyor. 

Bu tanım, patates ve soğanların çokça yağ ile başlatılması ve üzerine çokça karabiber eklenmesiyle hazırlanıyor. Başlangıçta burun kıvıran biri olarak, denemek istemiyorum lakin sonunda bir çatal alıp tadıyorum ve epey lezzetli. Biraz tuzlu olsa da bilhassa kahverengi sos ile olağanüstü bir tat alıyor.

Bu haşlama birkaç gün boyunca kâfi oluyor.Diğer günlerde yemekler çok kolay: Beyaz ekmek üzerinde peynirli sandviçler, salatalar ve pazar günleri yapılan klasik rosto dana eti. Patates ve lahana eşliğinde baharatlar olmadan yenen bu yemekler, rastgele bir süslemeye müsaade verilmeden hazırlanıyor. Cuma günleri ise, balık-patates kızartması, güya Noel günüymüş üzere büyük bir keyifle tüketiliyor.

GÜRÜLTÜLÜ VE AMANSIZ ÇEVRİMİÇİ DÜNYADAN UZAKLAŞMAK BANA BÜYÜK BİR ZEVK VERDİ’

Boş vakitlerini 1950’lerde internetsiz geçiren babama, o periyotta neler yaptığını sorduğumda, “Evimizin bodrumunda, tahta levhalardan yapılmış bir masa tenisi masamız vardı. Çok hoş turnuvalar yapardık. Top ekseriyetle de tuhaf istikametlere uçardı” dedi. Bunun dışında, babamın ana cümbüşü radyoydu; “Odama çıkar, yatağa girer ve Journey Into Space ya da The Goons dinlerdim. Bir randevu üzereydi; hiçbir kısmını kaçırmazdım” dedi.

Birçok İngiliz ailesi üzere, babam ve büyükannem de televizyonlarını lakin Haziran 1953’teki taç giyme merasimine yetiştirebildiler. Bugün televizyon izlemesem de tekrar de bir dizi izleyememek beni can sıkıcı bir biçimde rahatsız etti. Fakat e-postayı kullanmaya devam etme koşulum vardı, zira yoksa işimi yapmam imkânsız olurdu. 

Bunun dışında, cep telefonumu, bilhassa Google’ı, mümkün olduğunca hudutlu kullanmaya yemin ettim. Telefonumdan sıkça bir şeyler aradığımı, bu tecrübe sırasında fark ettim. Hava ne kadar soğuk olacak? O dükkân saat kaçta açılıyor? O aktris daha evvel nerelerdeydi? Üzere onlarca soru soruyormuşum…

Bu süreçte büyük eğlencelerim olmadı. Genelde Jeremy ve ben mahallede, alacakaranlıkta yürüyüşler yaptık. Bu devirde, metroda Londra’nın merkezine giderken yanımda götürdüğüm iki romanı bitirdim. En son ne vakit bu türlü bir şey yaptığımı hatırlamıyorum, lakin bu iki hafta, bana, gürültülü ve amansız çevrimiçi dünyadan uzaklaşarak büyük bir zevk verdi.

15 GÜNÜN ARDINDAN…

1950’ler stili bir yaşamaya devam etseydim, kilo verme eğilimimin daha da devam edeceğinden kuşkum yok. Bacaklarım ve kollarım, tüm taşıma, yıkama ve sürükleme işlerinden sonra muhakkak daha güçlü hissediyor.

Ayrıca fark ettiğim bir öteki şey de daha âlâ uyuyor olmam: Gece boyunca en az bir kere uyanıyorum. Bu, yatmadan evvel ekranlardan uzak kalmam ve âlâ bir kitabın uyku verici tesiriyle ilgili olabilir. Tahminen de en hoş şey, etrafımdaki insanlara daha fazla paha vermem; lokal esnaf, yanımdan geçerken gülümsediğim komşular, barda oturan yerliler.

Meğer başlarımızı öne eğip daima telefonlarımıza gömülerek dolaşırken, ne kadar vakit ve hayat kaybetmişiz… Kabul ediyorum, hayat 1950’lerde daha zordu fakat en azından ebeveynlerimiz yanımızdaydı ve tadını çıkaracak kadar yakındılar.

The Telegraph’ın ‘I lived a 1950s lifestyle and got fitter, slept better and even lost a few pounds’ başlıklı haberinden derlenmiştir.