İran’dan nükleer açıklaması: ABD’ye verilen yanıt ‘yapıcı’

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, ülkesinin, nükleer müzakereler için sunduğu yanıtın yapıcı, şeffaf ve yasal olduğunu belirterek, “Karşılıklı siyasi irade olması halinde çok kısa sürede müzakerelerin sonuçlandırılmasına ve anlaşmaya varılmasına zemin hazırlayabilir” dedi.

Kenani, başkent Tahran’daki bakanlık binasında düzenlediği basın toplantısında gündemi değerlendirdi.

Yaptırımların tamamen kaldırılmasının İran ile Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) imzacıları arasındaki müzakerelerin ana hedeflerinden biri olduğunu dile getiren Kenani; İran’ın, Müzakerelerin Koordinatörü ve AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’e sunduğu yanıtın yapıcı, şeffaf ve yasal olduğunu ifade ederek, “Karşılıklı siyasi irade olması halinde çok kısa sürede müzakerelerin sonuçlandırılmasına ve anlaşmaya varılmasına zemin hazırlayabilir.” diye konuştu.

“En önemli konu garantiler meselesi”

ABD tarafından cevap beklediklerini aktaran Kenani, karşı tarafa cevabın içerik olarak iki ana hedefle yapıldığını, müzakerelerle ilgili tartışmak istedikleri en önemli konunun garantiler meselesi olduğunu kaydetti.

Kenani, koordinatör aracılığıyla aldıkları metni netleştirmeye ve daha güçlü bir metin sunmaya çalıştıklarını belirterek, bunun gelecekteki olası anlaşmayı istikrara kavuşturmak amacıyla yapıldığını söyledi.

İstedikleri en önemli konunun garantilerin tartışılması olduğunu tekrarlayan Kenani, “Garanti çerçevesi güçlü değilse, herhangi bir zamanda anlaşmayla ilgili talihsiz olaylarla karşılaşabiliriz. Bir önceki aşamada Amerika’nın anlaşmadan çekilmesiyle de bu olaya şahit olmuştuk.” şeklinde konuştu.

Kenani, garantiler konusunun iki yönü olduğunu belirterek, bir taraftan, İran’ın KOEP’in ekonomik faydalarından tam olarak yararlanabilmesi için yaptırımların kaldırılmasının garantisi, diğer taraftan ise nükleer mesele ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) “siyasi davranış ve oyunlardan” uzak kalması olduğunu dile getirdi.

İranlı Sözcü, müzakerelerin sonuçlanması ve yaptırımların kalkması halinde İran’ın başta enerji kaynakları olmak üzere Avrupa’nın ihtiyacının büyük bir bölümünün tedarikçisi olabileceğini de söyledi.

“Kimsenin nakliye rotalarını tehdit etme hakkı yok”

ABD gemileri ile İran destroyeri arasında yaşanan soruna da değinen Kenani “Hiçbir ülkenin açık sulardaki nakliye yollarını tehdit etmeye ve gemilerin güvenli geçişini tehdit etmeye hakkı yoktur.” ifadelerini kullandı.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, şunları kaydetti:

“Amerikan gözetleme gemilerinin provokatif ve ilkesiz eylemi, İran gemileriyle ilgiliydi ve bu bağlamda İran tehdidi ortadan kaldırarak gemileri güvenli bölgeye bıraktı. ABD’nin İran’ın eylemleriyle ilgili her türlü iddiasını reddediyoruz. ABD hükümeti, uluslararası sulardaki trafik yollarını tehdit etmemeye çalışmalı.”

Konuşmasında Şangay İşbirliği Örgütü’nün Devlet Başkanları Zirvesi’ne de değinen Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin 15-16 Eylül tarihlerinde Özbekistan’ın ev sahipliğinde yapılması planlanan Şangay Zirvesi’ne katılacağını da sözlerine ekledi.

Yaptırımlar 2018 yılında yeniden başlamıştı

İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) arasında 2015’te yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve denetim altına alındığı bir anlaşma imzalanmıştı.

Washington, eski Başkan Donald Trump döneminde, 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilerek İran’a yeniden yaptırım uygulamaya başlayınca Tahran da anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak durdurmuş ve yeniden yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme dahil bir dizi adım atmıştı.

Anlaşmanın yeniden uygulanmasını sağlama ve ABD’nin anlaşmaya dönüşü için Nisan 2021’den beri Avrupa Birliği’nin (AB) koordinatörlüğünde Viyana’da yapılan müzakereler, 8 Ağustos’ta sona ererken müzakerelerin koordinatörlüğünü üstlenen AB’nin sunduğu taslak anlaşma metni sonrasında taraflar nihai anlaşmaya varma konusunda önceki aylara nazaran daha olumlu işaretler vermişti.

İran Dışişleri Bakanlığı, AB tarafından sunulan ve nükleer müzakerelerde nihai yol haritası olarak kabul edilen anlaşma taslağına ilişkin görüşlerini, 15 Ağustos’ta AB’ye iletmiş ve taslak metne verdikleri yanıta karşılık ABD’nin cevabını beklediklerini açıklamıştı.

ABD Dışişleri Bakanlığı, 24 Ağustos’ta yaptığı açıklamada, İran ile nükleer anlaşmaya ilişkin taslak metne yönelik AB aracılığı ile İran’ın görüşlerine karşılık verdiklerini duyurmuştu. Ancak bakanlık, ABD’nin yanıtının içeriği konusunda herhangi bir detay paylaşmamıştı.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, 2 Eylül’de yaptığı yazılı açıklamada, taslak anlaşma metnine ABD’nin verdiği yanıtın Tahran tarafından çeşitli düzeylerde incelendiğini ve hazırlanan cevabın müzakerelerin koordinatörüne gönderildiğini açıklamıştı.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Vedant Patel de konuyla ilgili yazılı açıklamasında, “İran’ın yanıtını aldığımızı teyit edebiliriz. Bunu inceliyoruz, yanıt vereceğiz ancak ne yazık ki yapıcı değil.” değerlendirmesinde bulunmuştu.